مقدمه :

ارائه نوشتاری مرسوم ترین ابزار ایجاد ارتباط و تبادل اطلاعات در جوامع دانشگاهی است. افراد محقق و پژوهشگر نتایج کارهای علمی و پژوهشی خود را به وسیله ی نوشتن رد و بدل می کنند که هدف همان انتقال آگاهی و دانش است .

در نوشتارهای علمی و فنی معمولا کاری انجام شده است که با نوشتن گزارش آن کار انجام شده یک ارتباطی را با دیگر پژوهشگران فراهم می کند که می توان گفت این دو فرایند ، انجام یک کار علمی یا فنی و ارائه ی آن به صورت نوشتاری تا حدودی از هم مستقل هستند و هر کدام مهارت های خاص خود را می طلبد که در این فصل در بخش دوم یعنی ارائه ی کتبی و نوشتاری دانشگاهی است .

ارائه های کتبی دانشگاهی انواع مختلفی دارند که دارای ساختار متفاوتی هستند و برای اهداف مشخصی نوشته می شوند .

در نگارش هر متنی باید اصول و قواعد املایی ، دستوری و ساختاری رعایت شود ؛ حال برای یک نگارش علمی دانشگاهی علاوه بر موارد فوق یکسری از قوانین مربوط به چارچوب های ارائه شده توسط مرکز علمی خاص نیز باید لحاظ شود .

با توجه به این موضوع می توان گفن که نگارش دانشگاهی ، متنی علمی است که اصول و قواعد نگارش عمومی و همچنین قواعد نگارشی نگارشی تعیین شده از طرف آن مرکز علمی یا دانشگاهی خاص بر روی آن اعمال و یا رعایت می شود.

در این فصل انواع نوشته ی علمی دانشگاهی که دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی با آن مواجه می شوند مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

خصوصیات ارائه کتبی و فرم کلی نوشته های دانشگاهی :

نوشتارهای دانشگاهی جزئی از ارائه کتبی هستند که این نوع ارائه دارای خصوصیات مختلفی هستند که برخی از آنها عبارتند از : تقریبا با فرصت و زمان کافی نوشته می شوند ، غیابی و قابل استناد هستند ، مشروح است و معمولا تعداد مخاطبین بسته به نوع نوشتار دانشگاهی متفاوت است ، بحث و گفتگوی رودرو وجود ندارد و نوعی انتقال دانش یک طرفه است .

گونه های رایج نوشتار دانشگاهی عبارتند از کتاب ، جزوه ، مقاله ، انواع گزارش ها از قبیل ، گزارش برنامه های کامپیوتری ، گزارش بازدید علمی ، گزارش پروژه ی دوره کارشناسی ، پایان نامه دوره ی کارشناسی ارشد ، و دانشنامه ی دوره ی دکترا که در ادامه برخی از آنها پرداخته خواهد شد .

همه موارد ذکر شده دارای یک فرمت تقریبا یکسان هستند که برای دستیابی به آن مطالعه فرمت AIMRD که یک مدل مفید است می تواند بسیار کمک کننده باشد .

این مدل به پژوشگر اجازه می دهد که با سازمان دهی درست نوشتار علمی خود که سازگار با فرمت های استاندارد است دست یابد .

به طور خلاصه ، این مدل مخفف ؛ چکیده ، مقدمه ، روش ها ، نتایج و بحث است .

چارچوب گزارش :

در این قسمت مفاهیم مرتبط با گزارش و گزارش نویسی شرح داده می شود .

گزارش و گزارش نویسی :

گزارش به معنی به جای آوردن ، انجام دادن ، اظهار نظر کردن ، در میان نهادن و شرح و تفسیر کردن است .

گزارش در اصطلا به مطلبی گفته می شود که از شرح ، تفسیر ، بیان ، تحلیل مطالب ، و نیز علل مسائلی خاص بیان و نوشته شود .

گزارش نویسی بر دو اصل سالم نویسی و ساده نویسی استوار است .

گزارش نویسی فنی است که با آگاهی از آن فن ، مطالب هر موضوعی را می توان ، طوری طبقه بندی کرد و نظم بخشید که هدف مورد نظر را در کوتاهترین زمان و با ساده ترین کلام به دست آورد.هدف از نوشتن گزارش ، رساندن پیام به خود به خواننده با سرعت و صحت وروشنی است.

مهم این است که نویسنده ی گزارش ، قادر باشد تصویری روشن از فکرو هدف خود را در ذهن خواننده ترسیم نماید.

قبل از اینکه تصمیم به تدوین گزارش بگیرید باید بدانید که گزارش را برای چه شخصی یا اشخاصی تهیه می کنید .

در واقع چه کسی یا کسانی ، براساس گزارش نوشته شده تصمیم گرفته و اقدام خواهند کرد .

دانستن افکار ، تمایلات ، خلق و خوی ، تحصیلات ، تجربیات و نحوه ی تصمیم گیری خواننده گزارش و این که آیا او خود تصمیم می گیرد یا آنکه گزارش را برای اظهار نظر به نزد دیگران ارسال می دارد ، برای تهیه کننده ی گزارش بسیار مهم است .

زیرا با آگاهی از مسائل فوق می توانید گزارش خود را به شکلی تهیه کنید که رسیدن به هدف را سریع تر و مطمئن تر کند .

در اغلب اوقات شروع کننده یک مکاتبه خود پژوهشگر یا دانشجو است ، لذا باید بداند که چه نتایجی در انتظار دارد ، و چه کسی اقدام خواهد کرد .

در برخی از مواقع استاد راهنما از دانشجو می خواهدگزارش تهیه نماید .

بنابراین با توجه به موارد فوق تهیه گزارش می تواند به یکی از این دو شکل زیر انجام شود :

 

● اساتید راهنما و مشاور از دانشجو می خواهند که گزارشی از کار خود ارائه نمایند .

هنگامیکه از دانشجو خواسته می شود که یک گزارش تهیه کنید ، این خواسته را به یک سوال تبدیل نمایید. مثلا استاد راهنما و یا مشاور پایان نامه از او خواسته اند گزارشی از نحوه ی ورود حجم زیاد داده های خود به نرم افزار مورد استفاده تهیه کند .

او باید برای شروع نوشتن کلیه سوالاتی که احساس می کند در تهیه ی گزارش بهتر به او کمک می کند را در نظر بگیرد .

در این حالت سوالی که دانشجو باید طی گزارش به آن پاسخ دهد و به عبارت بهتر هدف اصلی گزارش است شکل می گیرد .

وقتی فکر می کند سوال را به طریق صحیح تنظیم کرده است ، باید خود را به جای خواننده اصلی گزارش گذاشته ، و اگر به نتیجه ی مثبت رسید ، شروع به تدوین نماید ، در غیر اینصورت سوال خود را باید اصلاح کند.

 

● دانشجو برای نتایج و کارهای انجام شده از پیشرفت کار خود گزارشی می نویسد.

در این صورت خیلی مهم است که دانشجو مساله را به عنوان یک سؤالی که از خواننده باید بپرسد ، عبارت بندی کند ؛ یعنی ، باید متوجه باشد چون مدتی راجع به مسأله فکر کرده و مطالب زیادی برای گفتن دارد ، ممکن است بیش از حد مطلب را طولانی کند ، و یا به دلیل آگاهی های خود از به کار گیری ادله ی لازم و منسب خودداری نماید.

پس ز آن آنکه مفهوم گزارش نویسی روشن شد و با کلیات مربوط به گزارش نویسی آشنا شدید ، اکنون به مراحل چهارگانه ای پرداخته می شود که هر گزارشی از مرحله ی تکوین فکر خام تا مرحله ی تجسم و تبلور آن به شکل مکتوب از سر می گذراند.

مراحل چهارگانه گزارش نویسی عبارتند از :

_ مرحله ی برنامه ریزی ، تدار کات و تهیه ی مقدمات.

_ مرحله ی تنظیم وسازماندهی گزارش .

_ مرحله ی نگارش.

_ مرحله ی تجدید نظر و اصلاح و تهیه ی متن نهایی.

در ادامه برخی از گزارش های دانشگاهی از قبیل گزارش کار آزمایشگاه و گزارش کارآموزی مورد بحث قرار می گیرند.

گزارش کار آماری:

در گزارش کار آماری ، داده ها ، روش ها ، و یافته های آماری مدنظر است و باید دقیق ، صریح ، روان ، ساختارمند و کامل ، جمع آوری و یادداشت برداری و نوشته شود .

برخی از دلایل نگارش گزارش های آماری عبارتند از :

_ در احتیار قرار دادن کارهای انجام شده در رابطه با آمار مربوطه به مدیران یا استاد مربوط در جهت نشان دادن یادگیری آماری مربوطه .

_ تصمیم گیری مدیران و اساتید در مورد شرکت براساس نتایج گزارش ها.

_ بایگانی نمودن (آرشیو ) کارها ، که باعث می شود کارهای انجام شده دوباره انجام نشوند.

_ ارزیابی دانشجویان .

جمع آوری داده ها :

یکی از مهمترین بخش های تهیه ی گزارش آزمایش ، جمع آوری داده هاست .

پس از آن یادداشت برداری خوب و نوشتن مشاهدات که به جمع آوری صحیح داده ها کمک می کند.

نکته بعد نمایش داده ها در جدول است ، که استفاده از آن ها را در محاسبات بعدی آسان تر می کند .

برای تامین ساختار مند بودن گزارش کار آزمایشگاه یک سلسله مراتب متداول برای گزارش های آزمایشگاه وجود دارد که به قرار زیر است :

عنوان ، چکیده ، مقدمه ، روش کار ، نتایج وبحث ، نتیجه گیری (استنتاج ) و ضمایم.

البته این ساختار در برخی نوشتارهای دانشگاهی مانند مقاله و پایان نامه نویسی نیز وجود دارد که موارد یکسان نیست و یک سلسله مراتب خاص نمی تواند برای همه گزارش ها مناسب باشد .

برای هر آزمایش ، باید به ساختار تعیین شده توسط آموزش دهنده که به بهترین شکل با آزمایش های مورد نظر سازگار می باشد توجه کرد.

هر نوشتار دانشگاهی از قبیل گزارش کار آزمایشگاه و یا مقاله باید دارای عنوانی باشد .

عنوان موضوع باید مختصر و خاص باشد و با حداقل کلمات بطور مفید بر کارهای انجام شده در گزارش یا مقاله دلالت داشته باشد .

نکات زیر می تواند به نگارش یک چکیده ی خوب کمک کند ؛ گرچه چکیده می تواند به طرق مختلفی تعریف شود ، این رهنمودها دیدی کلی به شیوه ی نگارش ادبی به دست می دهد و تقریبا در تمام فرم های ارائه ی کتبی می توان از این نکات در بخش چکیده آن استفاده کرد .