اصول و روش های پژوهش و تحقیق کیفی در انجام پایان نامه ارشد روانشناسی و علوم اجتماعی و علوم تربیتی کم و بیش کاربرد دارد.
پژوهش کیفی با نقشۀ اجرایی طرح مقدماتی شروع می شود.
در مورد آزمودنی های که قرار است مطالعه شود، مدت زمان جمع آوری داده ها و متغیرهایی که ممکن است مورد توجه قرار گیرند، تصمیماتی گرفته می شود.
برای مثال یک محقق ممکن است به درک این که ترجیح تبعیض براساس رنگ پوست یا مذهب چگونه است علاقه مند باشد، به محض این که موضوع انتخاب شد اولین قدم انتخاب یک زمینۀ اجتماعی یا گروه اجتماعی برای مطالعه است.
در تحقیق کیفی، نمونه گیری هدفمند است و آن بدین معنی است که واحدها به جای انتخاب تصادفی به علّت ویژگی های آن ها نسبت به پدیدۀ مورد نظر مورد مطالعه قرار می گیرند.
همچنین در مورد این که چه کسانی باید مورد مشاهده یا مصاحبه قرارگیرند و مطالعه برای چه مدتی ادامه خواهد داشت، تصمیماتی گرفته می شود. حداقل یک تصمیم اولیه در مورد طول مدت مطالعه باید اتخاذ شود.
بعداً ممکن است تغییراتی ایجاد شود اما با توجه به مرور نوشته ها و اطلاعاتی در مورد موضوع باید برآورد خوبی در آغاز مطالعه به عمل آید.
محقق کیفی از الگوی استنتاجی Induction Model استفاده می کند که از لحاظ مفهوم بدین معناست که جمع آوری داده ها بدون هیچ نظریه ای یا فرضیۀ از پیش تصور شده ای آغاز می شود.
اما همه محققان تحت تأثیر نظریه و زمینۀ خود هستند و احتمالاً مقداری اطلاعات در مورد مسأله تحقیق در دسترس آن ها خواهد بود.
سؤالات و بیانات در مورد مسأله تحقیق اصطلاحاً مسائل بازتاب یافته خوانده می شوند.
مسائل بازتاب یافته جانشین فرضیه نیستند بلکه جهت تحقیق را تعیین می کنند.
مسائل بازتاب یافته نتایج مورد انتظار را مشخص نمی کنند بلکه اساساً عواملی را برای محقق شناسایی می کنند که محقق بایستی در طول تحقیق مشاهده کند.