در محیط نرم افزاری SPSS به «طرح بلوک تصادفی» (Random block design)، اصطلاحا «اثرهای بین موردی» (between- subjects effects) گفته می شود.
آزمون اثرهای بین موردی
در محیط نرم افزاری SPSS به «طرح بلوک تصادفی» (Random block design)، اصطلاحا «اثرهای بین موردی» (between- subjects effects) گفته می شود.
برای اجرای این آزمون از دستور Analyze > General Linear model > univariate… استفاده می شود (در SPSS برای انجام آنالیز واریانس پیچیده تر از آنالیز واریانس یک طرفه، از یک روند آماری به نام General linear model (مدل عمومی خط) استفاده می شود).
برای این منظور مراحل زیر را دنبال کنید:
1- ابتدا داده های مورد نظر را تایپ کنید.
2- دستور Analyze > General Linear model > univariate… را از منوی بالای نرم افزار اجرا کرده و پنجرۀ univariate (یک متغیره) را باز کنید.
3- متغیر وابسته را در ناحیۀ مستطیلی سمت چپ انتخاب و با کلیک روی دکمۀ ، ان را به کادر مستطیلی dependent variable (متغیر وابسته) منتقل کنید.
4- مجددا گروه ها و یا به عبارتی، فاکتورهای «ثابت» (fixed) را در ناحیۀ مستطیلی سمت چپ انتخاب کرده و آن ها را به کادر مستطیلی fixed factor(s) (عوامل تثبیت شده) منتقل کنید.
5- با کلیک دکمۀ Model…(مدل)، مدل مورد نظر را در پنجرۀ univariate: Model تعریف و تعیین کنید.
6- با کلیک دکمۀ contrasts… (کنتراست)، مقایسات و یا به عبارتی؛ کنتراست های مورد نظر را تعریف کنید.
7- با کلیک دکمۀ plots… نمودارهای مورد نظر را در پنجرۀ univariate: profile plots تعریف کنید.
8- با کلیک دکمۀ post hoc…، آزمون های مقایسات چندگانه میانگین مشاهدات را تعیین کنید.
9- با کلیک دکمۀ options… (گزینه ها)، گزینه های مورد نظر جهت نمایش در خروجی را انتخاب کنید.
10- با کلیک دکمۀ save… (ذخیره شود)، نوع خروجی، جهت ذخیره شدن در یک فایل، را انتخاب کنید.
اکنون که با کلیات دستور univariate آشنا شدید، وقت آن است که با بررسی چند مثال، با نحوۀ استفاده از آن اشنا شده و عملا بتوانید از آن استفاده نمایید.
مثال: فرض کنید می خواهیم در یک آزمایش سختی 4 نوع ماده را آزمایش کنیم. آزمایش در یک طرح بلوک تصادفی با 4 نوع وسیله برش انجام شده و نتایج حاصله در جدول 4-7 نشان داده شده است.
آیا سختی این چهار ماده با یکدیگر یکسان است؟
پاسخ:
1- دادا ها در SPSS وارد کنید، شکل 9-7.
2- دستور Analyze > General Linear model > univariate… را از منوی بالای نرم افزار اجرا کنید تا پنجره univariate (یک متغیره) باز شود، شکل 10-7.
3- متغیر Hardness (سختی) را به کادر مستطیلی dependent variable و دو متغیر Material و Cutter را به کادر مستطیلی fixed factor(s) منتقل کنید، شکل 11-7.
4- روی دکمۀ model… کلیک کنید تا پنجرۀ univariate: Model باز شود، شکل 12-7
1- با کلیک گزینۀ custom (سفارشی)، آن را انتخاب کنید تا گزینۀ Full Factoral (همۀ عوامل) از انتخاب خارج شود.
اکنون روی کادر مستطیلی موجود در ناحیۀ Build Term(s) (ساختن جملات) کلیک کرده و در آن Main effects (اثرات اصلی) را انتخاب کنید، شکل 13-7.
2- در حالیکه کلید Ctrl از صفحه کلید را پایین نگه داشته اید، در ناحیۀ مستطیلی factors and covariates (فاکتورها و متغیرهای همراه) روی هر یک از عبارت های Material و Cutter کلیک کنید.
اگر متغیر موجود از نوع factor (فاکتور یا عوامل و به عبارتی دیگرف گروه) باشد، سمت چپ آن علامت و اگر نوع علامت متغیر Covariate باشد، سمت چپ آن علامت نشان داده می شود. اکنون فاکتورهای انتخاب شده را با کلیک روی دکمۀ به ناحیۀ سمت راست یعنی ناحیۀ Model(مدل) منتقل کنید، شکل 14-7.
نکات
اگر می خواهید مدل شامل «عرض از مبداء» (intercept) نباشد، کافیست گزینۀ include intercept in model (مدل شامل عرض از مبدا باشد)، را در پنجرۀ از انتخاب خارج کنید.
نوع «مجموعه مربعات» (sum of squares) با کلیک کادر مقابل آن انتخاب قابل انتخاب است، شکل 15-7.
1- ابتدا روی دکمۀ Continue کلیک کرده و در پنجرۀ univariate روی دکمه ok کلیک کنید.
خروجی 2-7 نتایج حاصل از اجرای مراحل فوق را نشان می دهد.
بنابراین فرض 〖 H〗_0 یعنی «یکسان بودن سختی چهار ماده». در سطح آزمون α=0.05رد می شود.
توجه داشته باشید که مقدار 1.21 که در جدول به نام Corrected model (مدل تصحیح شده) نشان داده شده است، به دو بخش ؛ «گروه» و «بلوک» شکسته شده است.
0.385+0.825=1.21 نکات در ANOVA یک طرفه با اندازه های تکرارپذیر، چند میانگین یاگروه های آماری جامعه با یکدیگر مقایسه می شود.
در ANOVA یک طرفه با اندازه های تکرارپذیر، باید فرض Sphericity (کرویت) نیز در نر گرفته شود.
برای بررسی آزمون «کرویت» از آزمون Mauchly (موچلی) استفاده می شود.
برای این منظور:
جدول Mauchly ;s Test of Sphericity را پیدا کنید. اگر مقدار sig. <0.05، فرض یکسان بودن میانگین گروه ها رد می شود.
اگر مقدار sig. >0.05 فرض «کرویت» پذیرفته می شود. در جدول whithin – Subjects Effects Test of (آزمون اثرات درون موردی) نتایج اصلی ANOVA نشان داده می شود.
چنانچه فرض «کرویت» پذیرفته شد نتایج سطر Sphericity assumed (کرویت پذیرفته شده است) را بررسی کنید.
اگر این فرض رد شد نتایج سطر greenhouse- geisser یا huynch- feldt را بررسی کنید.
پس از انتخاب سطر مورد نظر چنانچه مقدار sig. <0.05، میانگین گروه ها اختلاف معنی داری با هم دارند.
برای اجرای آزمون های contrast و post hoc ستون sig. را جهت معنی دار بودن اختلاف ها بررسی کنید.
در ANOVA (تحلیل کواریانس) چند میانگین تحت یک یا چند متغیر بررسی می شود.
در جدول Test of between- subjects effects (آزمون اثرهای بین موردی) مقادیر sig. برای هر یک از متغیرهای کنترل و مستقل را بررسی کنید: اگر sig.
متغیر کنترل ارتباط معنی داری با متغیر وابسته دارد اگر در متغیر های گروهبندی مقدار sig. <0.05 باشد، گروه ها اختلاف معنی داری با یکدیگر دارند.
