شاخص جایگاه نسبی :

شاخص جایگاه نسبی نشان می دهد که یک فرد در مقایسه با دیگر افراد نمونه که بر اساس متغیر یکسان اندازه گیری شده اند، چگونه عمل می کند.

این کار را ارجاع هنجار می نامند.

دو نوع از ÷ر کاربردترین شاخص های جایگاه نسبی عبارتند از: رتبه های درصدی و نمره استاندارد.

رتبه های درصدی :

یک رتبه درصدی ، درصد مقادیر موجود در سطح مقادیر مقدار شده یا پایین تر از آن نشان می دهد.

زمانی که داده ها نشان دهنده مقیاس رتبه ای (ترتیبی) هستند، رتبه های درصدی شاخص مناسبی برای اندازه گیری جایگاه نسبی است.

رتبه های درصدی در مطالعات پژوهشی چندان مورد استفاده واقع نمی شوند.

با این حال، اغلب در مدارس دولتی برای گزارش نمرات آزمون استاندارد دانش آموزان از این شاخص استفاده می شود.

هم چنین در مواردی چون تصمیم گیری درباره پذیرش در دانشکده و دانشگاه های تحصیلات تکمیلی، شاخص رتبه درصدی کاربرد دارد.

معیارهای SAT و ACT به عنوان معیارهایی که هم شامل عدد و هم شامل رتبه درصدی آن می شود، برای پذیرش در کالج های دوره کارشناسی و دانشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد.

هم چنین برای پذیرش دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی از رتبه درصدی موسوم به GRE و MAT استفاده می شود.

به عنوان مثال، رتبه درصدی، جایگاه یک متقاضی نسبت به دیگر متقاضیان را به صورت رتبه تعیین کرده و در اختیار تصمیم گیرنده قرار می دهد.

نمره های استاندارد :

نمره استاندارد نشان می دهد که یک نمره خام بر حسب واحد انحراف معیار ، چه مقدار از میانگین فاصله دارد.

زمانی که داده ها نشان دهنده مقیاس فاصله ای یا نسبی هستند.

یک نمره استاندارد، شاخص مناسبی برای وضعیت نسبی است.

متداول ترین نمره استاندارد، مقادیر z است. مقادیر z. مقدار z با میانگین 0 و انحراف معیار 1 اصلی ترین نمره استاندارد است.

بنابراین، مقدار 1+ برای z نشان دهنده 84 درصد توزیع نرمال است، مقدار 1- برای z نشان گر 16 درصد و 2- نشان دهنده 2 درصد توزیع نرمال است.

سایر نمره های استاندارد، ترجمان خطی از مقدار z هستند که با میانگین ها و انحراف معیارهای دلخواه محاسبه می شوند.

یعنی می توان هر میانگین و انحراف معیاری، را انتخاب کرد.

برای مثال، بیشتر آزمون های IQ، عدد 100 را به عنوان میانگین و عدد 15 یا 16 را به عنوان انحراف معیار استفاده می کنند.

حاصل نمره IQ یک نمره استاندارد است (البته IQ نسبتی که حاصل سن عقلی تقسیم بر سن زمانی ضربدر 100 است، امروزه به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد).

نمرات نه بخشی :

نمرات نه بخشی نمره های استاندارد هستند که توزیعی از نمرات را به نه بخش تقسیم می کنند.

نه بخشی ها، همانند رتبه های درصدی، اغلب در جداول مشخصی برای آزمون های استاندارد گزارش می شوند.

نه بخش ها اغلب در مدارس دولتی به عنوان مبنایی برای گروه بندی توانایی ها و نیز به عنوان معیاری برای انتخاب دانش آموزان برای برنامه های خاص مورد استفاده قرار می گیرند.

برای مثال، از یک طرف، برای شرکت در کلاس جبرانی می توان دانش آموزانی را انتخاب کرد که روی طیف نمرات حاصل از آزمون استاندارد روخوانی در اولین و دومین نه بخشی قرار گرفته اند.

از طرف دیگر، برای اهدای جوایز می توان دانش آموزانی را انتخاب نمود که در سطح هشتمین و نهمین نه بخشی نمره کسب کرده اند.

همانند رتبه های درصدی، استفاده از نه بخشی ها یک شیوه گزارش گیری است که برای اکثر مردم عادی قابل فهم است.