همانطور که قبلا دیدید، آزمایشاتی که دارای دو گروه مقایسه هستند را می توانیم به وسیلۀ «آزمون» (T Test) مورد تحلیل نماییم. اگر آزمایشی شامل بیش از دو گروه باشد، باید بین هر دو گروه از آن ها، با استفاده از آزمون t، تعداد زیادی مقایسۀ دو گانه صورت بگیرد که این امر علاوه بر افزایش تعداد مقایسات، احتمال اینکه اختلاف بین دو تیمار به طور تصادفی «معنی دار» (significant) شود را نیز افزایش می دهد.

همانطور که قبلا دیدید، آزمایشاتی که دارای دو گروه مقایسه هستند را می توانیم به وسیلۀ «آزمون» (T Test) مورد تحلیل نماییم.

اگر آزمایشی شامل بیش از دو گروه باشد، باید بین هر دو گروه از آن ها، با استفاده از آزمون t، تعداد زیادی مقایسۀ دو گانه صورت بگیرد که این امر علاوه بر افزایش تعداد مقایسات، احتمال اینکه اختلاف بین دو تیمار به طور تصادفی «معنی دار» (significant) شود را نیز افزایش می دهد.

روشی که برای مقایسۀ بیش از دو تیمار به کار می رود را Analysis of variance (تجزیه و تحلیل واریانس)، به اختصار ANOVA می گوییم.

از مزایای این آزمون این است که تنها با یک آزمون اختلاف بین میانگین های کلیه تیمارهای موجود در آزمایش بررسی می شود.

هدف آزمون ANOVA عبارتست از آزمون:

در این فصل از کتاب مبحث در دو بخش طرح های متعادل (Balanced) و نامتعادل (Unbalanced) دنبال می شود:

در محیط نرم افزاری SPSS دو طرح فوق با دستورهای Analyze > compare Means > one- Way ANOVA و Analyze > General linear Model > Univariate مورد تحلیل قرار می گیرد.

طرح کاملا تصادفی (حالت متعادل) براساس تعریف، مدل یک طرح کاملا تصادفی به صورت زیر است:

در این مدل روشی که برای تحلیل استفاده می شود به «تحلیل واریانس یک طرفه» (one- way ANOVA) موسوم بوده و فرم کلی داده ها به صورت جدول 1-7 است:

فرم کلی جدول «تحلیل واریانس»، به اختصار ANOVA، به صورت جدول 2-7 می باشد.