در این طرح سه مرحله قابل ذکر است: 1- اجرای پیش آزمون (اندازه گیری متغیر وابسته) پس از انتخاب و گمارش تصادفی آزمودنی ها به گروه آزمایش و گواه؛ 2- اعمال مداخله ای آزمایشی بر گروه آزمایش و 3- اجرای پس آزمون (اندازه گیری متغیر وابسته).

طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه

در این طرح، تمام عوامل مهم تهدیدکننده ی اعتبار درونی مهار می شوند، اما از عوامل تهدید کننده ی اعتبار بیرونی، اثر تعامل آزمون و مداخله ی آزمایشی باقی می ماند.

اگر آشنایی با آزمون در یک طرح پژوهشی خاص مشکل ساز باشد و یا آزمون هم ارزی برای اجرا در پس آزمون در دست نباشد، طرح پس آزمون با گروه کنترل بر طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل از این نظر برتری دارد.

در صورتی که گمارش تصادفی رعایت شود و حجم نمونه در هر گروه کمتر از 30 نفر نباشد، می توان به برابری گروه ها در پیش آزمون امیدوار بود و از اجرای پیش آزمون صرف نظر کرد.

به عبارت دیگر، مزایای طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه نسبت به طرح پس آزمون با گروه گواه بدین شرح است:

1- با داشتن نمره ی پیش آزمون به برابری گروه ها اطمینان بیشتری پیدا حاصل می شود.

2- با کنترل پیش آزمون در تحلیل کوواریانس و کاهش واریانس خطا در نمره های باقیمانده ی پس آزمون، توان آماری آزمون برای رد فرض صفر غلط و نشان دادن اثر مداخله ی آزمایشی افزایش می یابد.

3- تعامل میان مداخله ی آزمایشی با آزمودنی ها مطالعه می شود. به عبارت دیگر، به این پرسش که آیا تفاوت مشاهده شده میان گروه ها در پس آزمون منحصرا ناشی از اعمال مداخله ی آزمایشی است یا تفاوت های فردی آزمودنی ها (یعنی برخی از آزمودنی ها از مداخله بیشتر سود برده و برخی کمتر)، پاسخ داده می شود.

نکته ی اخیر از اهمیت ویژه ای برخوردار است که با بررسی آن، نقش واقعی مداخله و تفاوت های فردی روشن می شود.

تنها زیان طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه این است که آزمودنی ها به دلیل اجرای پیش آزمون، با نوع آزمون آشنا می شوند که البته خطر کمی هم نیست.

به هر حال، انتخاب میان دو طرح با پیش آزمون و بدون پیش آزمون، به دیدگاه پژوهشگر، گرایش پژوهشگران به یک طرح خاص و ملاحظات مربوط به پژوهش بستگی دارد.

ادامه دارد ...