در جامعه به شدت پویا و پرشتاب کنونی که اولین برداشت ها و تاثیرات مهم هستند، ظاهر افراد، نمادها و نشانه های خارجی، منزلت و اهمیت بسزایی می یابند (کیوان آرای و همکاران، 1389). زیبایی بر این اساس به عنوان یکی از مولفه های جایگاه اجتماعی در ارزیابی موقعیت های اجتماعی افراد جامعه مهم قلمداد می گردد. شکل گیری پدیده ای به نام جراحی پلاستیک، شاید بزرگترین کمک ممکن را به کسانی کرد که از قیافه و ظاهر خود ناراضی بودند (جوراب چی، 1380). در طی 20 سال اخیر تحولاتی در روشها و جزئیات جراحی زیبایی بدست آمده (گلدر ، 2003) که باعث فواید چشمگیر برای جراح و بیمار شده است. امروزه جراحی زیبایی به عنوان یکی از شایعترین اعمال جراحی در سطح جهان مطرح است که میزان بهره گیری از آن، رو به فزونی است (هاوانگ ، 2004).
از زمانیکه پیشرفت های علم پزشکی، توانایی بشر را در دستکاری و تغییر ظاهر افراد ممکن ساخته طالبینی بسیار زیاد از مردم برای جراحی زیبایی به وجود آمد. از سوی دیگر وضعیت روانی و شخصیتی متقاضیان نیز در انجام این اقدام تاثیر گذار بوده است (عزیزی و همکاران، 1387). ویژگی‌های شخصیتی به مجموع ویژگی‌هایی که در وجود یک فرد، تقریباً به طور دایم وجود دارد و موجب تمایز وی از سایرین می‌شود، اطلاق می‌گردد. ساختار شخصیت بر اساس الگوهای مختلف تبیین شده است (شکری و همکاران، 1384).
در گستره‌ی علوم روان‌شناختی، نظریه‌های زیادی در زمینه ویژگی‌های شخصیتی و تأثیر آنها بر هیجان، تفکر و رفتار تبیین شده است که در این بین مدل پنج عامل بزرگ کاستا و مک کری یکی از پرکاربردترین نظریه‌های شخصیت در سال‌های اخیر است که مطرح می‌کند، ویژگی‌های شخصیتی؛ ژنتیکی، ثابت و الگوهایی از افکار، احساسات و رفتار هستند. در این مدل؛ شخصیت یک مفهوم چندبعدی است و هر بعد شامل مجموعه‌ای از صفات می‌باشد، این ابعاد (عامل‌ها) عبارت‌اند از؛ روان رنجوری ، برون‌گرایی ، گشودگی ، خوشایندی و وظیفه‌شناسی (فراهانی، 1388).
در یک نگاه کلی می‌توان گفت که پایه و اساس عامل روان رنجوری را تجارب و هیجانات منفی و نامطلوب تشکیل می‌دهد. اضطراب، افسردگی، کم رویی، آسیب‌پذیری، پرخاشگری و خشونت، بی‌ثباتی هیجانی و حساسیت و زودرنجی از جمله ویژگی‌های این عامل است. برون‌گرایی عاملی است که تجربه‌ی هیجانات مثبت، قاطعیت و جرات ورزی، هیجان خواهی، اجتماعی بودن و صمیمیت، پرحرف و پر انرژی بودن از مشخصه‌های آن می‌باشد (کوک ، کاسیلاس ، روبینس و دو قرتی ، 2005).
عامل گشودگی؛ انعطاف‌پذیری در برابر تجارب، خلاقیت، کنجکاوی، تخیل، ابتکار، درک احساسات و پذیرش ارزش‌ها و ایده‌های جدید را در بر می‌گیرد. عامل خوشایندی با صفاتی چون نوع‌دوستی، همدردی، خویشتن‌داری، بخشندگی و سخاوت و وفاداری همراه است و ویژگی‌هایی چون احساس وظیفه‌شناسی و و مسئولیت پذیری، خویشتن‌داری، نظم و ترتیب، کفایت، تمایل به پیشرفت و محتاط بودن مشخصه‌های عامل وظیفه‌شناسی هستند (هیرش و پترسون ، 2008).
ایسهی گوکا و همکاران (1998) در پژوهشی 415 بیمار متفاضی جراحی زیبایی به منظور مشخص نمودن ویژگی های روانپزشکی، دریافتند که وجود اختلالات نوروتیک، افسردگی، فوبیا و ناسازگاریهای اجتماعی در بین آنها چشمگیرتر از سایر اختلالات است. در این ارتباط موس و هاریس در سال 2009 دریافتند که پیش از انجام عمل زیبایی، سطح اضطراب و افسردگی متقاضیان جراحی زیبایی نسبت به گروه کنترل، به ترتیب 4/7 و 6/7 درصد بیشتر بوده است؛ همچنین این افراد در سایر جنبه های اجتماعی و روابط نیز دچار ناسازگاری و اختلال بودند (موس و هاریس، 2009). مارش در سال 2000 در پژوهشی به ارتباط نارضایتی از بدن در متقاضیان جراحی زیبایی با اضطراب و افسردگی، انزوای اجتماعی، اختلال روان پریشی، وسواس، تضعیف خود پنداره و اعتماد به نفس پرداخت (مارش ، 2000).
همچنین پریت چارد و گرین در سال 2003 در مطالعه خود بیان کردند که نارضایتی و نگرانی نسبت به بدن و اشتغال ذهنی به تغییر دادن آن در بین جوانان داوطلب جراحی زیبایی بیشتر مشاهده می شود (پریت چارد و گرین، 2003). تصویر ذهنی در برگیرنده عقاید، احساسات آگاهانه و غیر آگاهانه در مورد بدن است (عمیدی، 1385). تصویر ذهنی، تصویری روانی است که فرد از ظاهر فیزیکی خود دارد، به عبارت دیگر، احساسات منفی و مثبتی است که فرد درباره شکل و اندازه بدن خود دارد (گرومل و همکاران، 2000).
تصویر ذهنی منفی از خود می تواند به نارضایتی از بدن و احساس جذاب نبودن و در نهایت مشغولیت فکری نسبت به وضعیت ظاهری قسمتی از بدن در حد اختلال منجر به عملکرد می شود (ریچاردسون و همکاران، 2000). اگر چه تصویر ذهنی از بدن ساختاری چندبعدی است، ولی غالباً به صورت درجاتی از ظاهر فیزیکی (اندازه، شکل و ظاهر عمومی) تعریف می شود (بوید ، 2002). درک اشتباه از تصویر ذهنی می تواند به مشکلات جسمی و روحی منجر شود (لوین و پیران ، 2004).
از نظر تامپسون (1996) تصویر ذهنی ازبدن دارای سه بعد است: بعد ادراکی که مربوط به ادراک فرد از ظاهر فیزیکی خود است و شامل ارزیابی از وزن بدن، اندازه و شکل بدن است. بعد ذهنی (شناختی، عاطفی) که مربوط به جنبه هایی مانند رضایت و یا نگرانی و اضطراب نسبت به ظاهر است و بعد رفتاری که اشاره به اجتناب از برخی از شرایط است که باعث قرار گرفتن در معرض دید است که باعث اضطراب و ناراحتی می شود.
فریدریک و همکاران (2007) در پژوهشی مربوط به جراحی زیبایی و تصویر بدنی و نگرش های مردان و زنان در طول عمر به این نتیجه رسیدند، افرادی که به جراحی زیبایی علاقمند بودند تصویر بدنی ضعیف تری نسبت به کسانی داشتند که علاقه ای به جراحی زیبایی نداشتند و بخصوص افراد سنگین وزن علاقمندی بیشتری به جراحی زیبایی لیپوساکشن نشان می دادند و تصویر بدنی ضعیف تری نسبت به افراد دیگر داشتند. سارور (2005) در پژوهش خود به این نتیجه رسید که افراد بعد از انجام جراحی زیبایی تصویر بدنی بهتری از خود گزارش می دهند(سارور، 2005).
در این ارتباط در مطالعه ای دیگر افراد متقاضی جراحی زیبایی پس از عمل بهبودی بیشتری در حساسیت بین فردی، وسواس و نگرانی نسبت به ظاهر، جرات ورزی، اعتماد به نفس و سازگاری اجتماعی از خود نشان دادند (کاش و لبرگی ، 1996).
شماره 106
