با یادگیری نحوه نگارش فصل پنجم پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی می توانید به نکات بسیاری پی ببرید که به روش تحقیق مرتبط است.
چگونگی تنظیم مطالب برای بیان نتایج پژوهش در فصل پنجم:
در این مقاله ، ابتدا نظریات نویسندگان مختلف در مورد نحوه تنظیم فصل پنجم گزارش تحقیق ارائه خواهد گردید.
بعد از آن با توجه به مطالب مطرح شده ، جمع بندی و تحلیل آن نظریات در قالب عناوین عنوان فصل پنجم ، عناوین موضوعات تشکیل دهنده فصل پنجم صورت خواهد گرفت.
در قسمت محتواها و موضوعات تشکیل دهنده فصل پنجم ، نیز عناوین مقدمه ، نتیجه گیری یا نتایج تحقیق ، بحث و بررسی ، پیشنهادهای تحقیق ، توصیه ها و محدودیت های تحقیق ، مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
نظرات صاحب نظران درباره تنظیم فصل پنجم :
نبوی (1375: 202-201) در مورد فصل آخر گزارش تحقیق این گونه اظهارنظر می نماید:
فصل آخر عبارت است از خلاصه پیشنهاد ها ، بدین معنی که محقق ، تحقیقات و مطالعات خود را در اینجا خلاصه می کند و بعد از نتیجه گیری صحیح ، پیشنهاد ها مفیدی که برای محققان بعدی تسهیلات تازه تری را در امر تحقیقات فراهم می نماید، ذکر می کند. در فصل آخر باید تمام آنچه در قسمت های مختلف تحقیق به دست آمده است، خلاصه شود و از آن نتیجه گیری کلی به عمل آید.
این فصل از قسمت های زیر تشکیل می شود:
1- خلاصه نتایج به دست آمده در ضمن تحقیق
2- تصریح روابط علت و معلول که درنتیجه تحقیق ثابت و مسلم شده است
3- بررسی فرضیه ها
4- تصحیح یا تائید و یا رد فرضیه های تحقیق
5- پیشنهاد اصل عملی و تئوری ( درم واردی که تحقیق منبع به یک اصل یا یک تئوری بشود).
6- پیشنهاد ها برای انجام امری یا لزوم تحقیقات مکمل در زمینه موضوع تحقیق
7- پیشنهاد ها درباره روش و نحوه تحقیق در مطالعات بعدی ایزاک و مایکل
در مورد فصل پنجم گزارش تحقیق که از آن تحت عنوان چکیده مطالب نتیجه گیری ها ، پیشنهاد ها ، یاد می کنند، این گونه به بحث می پردازند که در این فصل موارد زیر مطرح می گردد:
1- ارائه خلاصه ای از کلیه مطالب موردبحث در سه فصل اول و بخش یافته های فصل چهارم
2- نتیجه گیری ها ( دستاورد تحقیق ) معمولاً فرضیه به صورت یک واقعیت استنباطی با درجه ای از فعالیت و تعمیم پذیری ، جمله بندی مجدد می شود. )
3- پیشنهاد ها (برای اعمال یافته ها یا انجام تحقیقات بعدی ، پیشنهاد ها عملی ارائه می شود).
حافظ نیا در مورد فصل آخر گزارش تحقیق این چنین اظهار می دارد که قسمت نتیجه گیری قرار می گیرد مواردی راکه محقق در این فصل باید مدنظر قرار دهد به ترتیب عبارت اند از:
الف) ارزیابی فرضیه ها :
محقق باید هریک از فرضیه ها را به ترتیب ارزیابی کند؛ یعنی نتایج تجزیه وتحلیل داده ها را مشاهده نموده فرضیه را با آن مقایسه کند و رد یا تائید آن را با سطح اطمینان 95% تا 99% اعلام کند ( در تحقیقات آماری) . در مورد تحقیقات غیر آماری یا توصیفی نیز بر اساس شواهد و مدارک و تحلیل های انجام شده همراه با استدلال کافی در مورد رد یا تائید فرضیه ها اظهارنظر نماید.
ب ) با توجه به ارزیابی فرضیه ها، نتیجه و حاصل کلی تحقیق را در قالب یک گزاره یا اصل و نظریه علمی یا عملی ارائه نماید، درواقع اظهارنظر نهایی خود را اعلام کند.
ج) پیشنهادهای خود را با توجه به نوع تحقیق ارائه دهد.
د) به مشکلات و مسائل و سختی ها و موانع تحقیق که با آن روبه رو شده اشاره کند.
سرمد، بازرگان و حجازی در مورد فصل پنجم پژوهش ، که آن را بحث و نتیجه گیری نام گذاری می کنند، بدین گونه اظهارنظر می نماید :
پس از ارائه یافته ها در فصل چهارم ، پژوهشگرمی تواند به ارزیابی و تفسیر آن ها بپردازد.
این قسمت بهتر است با گزارشی مختصر درباره مسئله تحقیق و یافته های مربوط به سؤال ها و یا فرضیه های پژوهشی آغاز گردد.
بدین ترتیب خواننده قادر خواهد بود تا تصویری از یافته های پژوهش به دست آورد. و بهتر متوجه روند بحث و تفسیر نتایج گردد. نتیجه گیری با توجه به هدف ها ، سؤال ها و یا فرضیه های تحقیق صورت می گیرد. لذا ضروری است تا یافته های مربوط به هریک از آن ها با نتایج حاصل از تحقیقات قبلی مقایسه شده و وجوه تشابه و یا اختلاف میان آن ها به روشنی بیان گردد.
در صورتی که نتایج مشابه باشد تأکید بر نتایج قبلی تعمیم نتایج کمک می رساند. اگر تفاوتی میان نتایج مشاهده گردد باید به دلایل احتمالی وجود آن اشاره کرد. علاوه بر مطالب فوق ، پژوهشگرمی تواند با توجه به یافته ها به بررسی کاربرد عملی و نظری نتایج پژوهش پرداخته ، محدودیت های پژوهش فعلی را بیان کرده و پیشنهادهایی برای انجام دادن مطالعات بعدی ارائه کند.
بیان این نکته ضروری است که در هنگام تنظیم این
قسمت ، پژوهشگر باید سعی کند که به سؤالات زیر پاسخ دهد :
سهم این مطالعه در روشن شدن زمینه مسئله تا چه حد بوده است؟
آیا به حل مسئله تحقیق کمک کرده است؟
چه نتیجه گیری ها و رهنمودهای نظری و عملی را می توان از این مطالعه حاصل کرد؟
نادری وسیف نراقی در مورد آخرین فصل تحقیق ، که آن را خلاصه تحقیق و پیشنهادها نام گذاری نموده اند، این چنین اظهارنظر می نمایند:
این فصل مشتمل بر دو قسمت اصلی یکی از مشکل ترین بخش های رساله نویسی باشد و اغلب محققان تازه کار، در نوشتن خلاصه بر اساس اطلاعات و یافته های محدود تحقیق خود اشتباهاً تعمیم های کلی و مبالغه آمیزی را نتیجه می گیرند و بدین وسیله بی اعتمادی خوانندگان را نسبت به تفاوت های تحقیقی سبب می گردند.
یک خلاصه مناسب ترکیبی از دو نوع اطلاعات است :
1-اطلاعات و یافته هایی که محقق از طریق تحقیق جاری خویش به دست آورده است .
2-اطلاعات و یافته هایی که محقق از طریق مطالعه تحقیقات و نوشته های دیگران جمع آوری کرده است .
3-استفاده از یافته های تحقیق جاری برای تائید یا رد فرض های تحقیق در رد یا تائید تحقیق (هرجاکه ضروری است ).
بست (ترجمه شریفی و طالقانی ، 1376:471-470)
در مورد فصل پنجم گزارش تحقیق که از آن تحت عنوان خلاصه و نتیجه گیری یاد می نماید، بدین گونه به بحث می پردازد:
در این فصل ، پس از بیان اجمالی مسئله و ارائه خلاصه ای از مراحل و روش هایی که در تحقیق به کاررفته است ، یافته ها و نتایج تحقیق ارائه می شود. یافته ها بیان اطلاعات واقعی مبتنی بر تحلیل داده ها است .
نتایج عبارت اند از پاسخ هایی که به پرسش های مطرح شده داده می شود، و یا بیان قبول یا رد فرضیه های پیشنهادی است .
نوشتن خلاصه مطالب تحقیق احتمالاً دشوارتر از سایر بخش های آن است . پژوهش گران مبتدی گاهی با تعمیم بیش از اندازه بر اساس داده های محدود خود، مرتکب اشتباه می شوند.
این وسوسه وجود دارد که برای بالا رفتن از کرسی خطابه ، مطلب به صورت مجاب کننده نوشته شود . عقاید پیشین فرد بی آنکه از راه تحلیل مورد آزمایش قرارگرفته باشد، در بحث نفوذ می کند.
استاد درس اغلب ناگزیر است که در مورد گزارش تحقیق دانشجو چنین اظهارنظر کند که مطالعات شما تا اینجا خوب بوده است و خلاصه مطالب شما مأیوس کننده است . آنچه گزارش تحقیق کرده اید احتمال دارد درست باشد، اما در مطالعه شما چیزی وجود ندارد که نتیجه گیری هایتان را توجیه یا از آن پشتیبانی کند.
ترویج شک گرایی و فروتنی دانشمندانه از طرف پژوهشگر ضرورتی اساسی است .
این خصائص محققانه قبول محدودیت ، نشانه ای از عینیت تحلیل علمی وجوبی گزارش تحقیق است .
بی مناسبت نیست که در پایان این قسمت از گزارش ، مسئله های جنبی امید بخش که کشف شده اند، نشان داده شود و زمینه ها و یا مسائلی برای تحقیقات بعدی پیشنهاد گردد.
ون دلن (ترجمه نجفی زند ، 1373:491-490)در مورد فصل اخر گزارش تحقیق ، که از آن بانوان خلاصه و نتیجه گیری ها یادمی کند، بدین گونه به بحث می پردازد:
در خلاصه به اختصار شیوه ها، یافته ها، و کل روال پرداختن به مسئله مرور می شود. در خلاصه ، نکات مهم مطالعه دریک جا جمع می شوند، اما همه شواهدی که یافته ها مبتنی هستند تکرار نمی شوند.
نتیجه گیری ها به دقت بیان شده و مستقیماً به فرضیه هایی که آزموده شده اند، ربط داده می شوند:
نتیجه گیری ها آشکارمی سازند که آیا شرایطی که استنباط شده اند قابل مشاهده اند، و در *-/854 صورتی هم که فرضیه ها بین کافی از پدیده های مورد مشاهده ارائه بدهند، قابل مشاهده هستند یا نه ، نتیجه گیری ها اعلان می کنند که آیا یافته های مطالعه فرضیه ها را تائید یا رد می کنند.
اگر نتیجه گیری نظریه موجود را تغییر بدهند، این واقعیت مورد بحث قرار می گیرند.
اگر داده ها کاربردهایی برای برنامه ها یا جریانات آموزشی دارند، اینجا نیز ممکن است مورد بحث قرار گیرند.
اگر پژوهش پرسش های خاصی را مطرح کند یا روشن سازد که زمینه هایی را برای تحقیق بیشتر پیشنهاد می کند ، این اطلاعات نیز مختصر و مفید ارائه می شوند.
اگر هیچ تحقیق دیگری در این زمینه ظاهراً سودمند نباشد و رویکرد تازه ای به مسئله مورد نیاز باشد، این پیشنهاد نیز انجام می گیرد .
حافظ نیا معتقد است :
لازم هست محقق پیشنهادهای خود را با توجه به نوع تحقیق ارائه دهد.
اگر تحقیق بنیادی و مبنایی است ، احتمال دارد به موضوعات تحقیقی جدید یا به انجام تحقیقات تکمیلی در پیشنهادهای خود اشاره کند و اگر تحقیق کاربردی و عملی است ، باید علاوه بر پیشنهاد انجام تحقیقات تکمیلی ، به ویژه در موضوعات جدید، راه حل های برطرف کردن مشکل یا ارتقای روش یا ابزار و وسایل و تولید آن نیز پیشنهاد نماید .
نادری وسیف نراقی در مورد قسمت پیشنهادهای تحقیق چنین اظهارمی دارند:
تحقیقاتی که درزمینه های مختلف ، از جمله آموزش وپرورش صورت می گیرد، لزوماً باید با پیشنهادهایی همراه باشد به ویژه در آموزش وپرورش که این پیشنهادها برای تغییر یا تایید برنامه های آموزشی به کارمی رود. به این لحاظ ، هر تحقیقی در زمینه های آموزشی به هر حال بر پیشرفت و تکامل یا غنای آموزش و پرورش ناظر است و در ابعاد عملی آن ، یعنی به صورت برنامه های آموزشی ، جنبه کاربردی دارد.
همچنین محقق باتوجه به برخوردهایش بامسائل ومشکلات متعدد در مراحل تحقیق و پی بردن به نا آگاهی ها و سرگردانیهای موجود در زمینه موضوع مورد تحقیق ، می تواند عنوانها یا موضوع های تحقیق دیگری را در خاتمه پیشنهادها ارائه کند.
این عمل ، خود منبع بسیار مفیدی خواهد شد تا محققانی که در انتخاب موضوع تحقیق دچار اشکالند، راهنمائی شوند.
حافظ نیا درمورد قسمت محدودیت های تحقیق این چنین بیان میدارد:
نهایتاً لازم است محقق به مشکلات و مسائل و سختی ها و موانع تحقیق که با آن روبه روشده ، اشاره کند تا محقیقن دیگر از تجارب او درس گرفته پیش بینی لازم را انجام دهند و گرفتار مسائل و مشکلات او نشوند.
همچنین ، می تواند حتی المقدور پیشنهادهای لازم را برای محققین دیگر برای فایق آمدن بر مشکلات ارائه دهد .
از دیدگاه نادری و سیف نراقی (1364:192) معمولا دو نوع محدودیت در هر تحقیق وجود دارد که محقق با شناسایی و ذکر و بیان آنها ارزش و روائی داخلی و خارجی تحقیق خود را بالا می برد:
الف –محدودیت هایی که کنترل آنها از عهده پژوهشگر خارج است (limitaions)، مانند محدودیت های موجود در انتخاب نمونه ، عدم توانایی در کنترل همه متغییرهای بازیگر در موقعیت پژوهشی و محدودیتی که در صحت و دقت ابزار و دیگر کارهای محقق موجود است و در امر تحقیق ، وی را با مشکلاتی روبرو می سازد.
ب- محدودیت هایی که کنترل آنها در اختیار پژوهشگر است (delimitations) . به عبارت دیگر، محدودیت هایی که پژوهشگر در تحقیق ویژه ای برای خود در نظر می گیرد، مانند تصمیم درباره تعداد آزمودنی های گروه تجربی و گروه شاهد انتخاب جنسیت آزمودنی ها (پسر یا دختر) ، تعیین سن آزمودنی ها، مشخص کردن وسعت حوزه تحقیق و دامنه آن ، تمرکز و تجسس در یک موضوع خاص و مورد علاقه .
نادری و سیف نراقی و شاهپوریان بدین گونه در مورد فوق بحث می نمایند:
لازم است مشخص شود که چرا و چگونه متغییری بر نمونه پژوهش ، گردآوری داده ها و یا نتایج یافته ها تاثیر می گذارد (در این جا بسیار مناسب است که از نوشته های دیگران برای حمایت از گفته های خود استفاده کند و جمله را به صورت مستند بیان نماید. )
از طرف دیگر، در مواردی که متغییر ناخواسته به طور کامل قابل کنترل نباشد و تنها بتوان آن ها را به طور نسبی کنترل کرد، لازم است در قسمت محدودیت هایی خارج ازکنترل پژوهشگر ذکر گردد.
در این حالت باید قید شود که این متغییر بطور نسبی قابل کنترل است و نیز این کنترل نسبی چگونه اعمال می شود.
برای مثال ، در بررسی تنظیم حرارت بدن نوزادان محقق می داند که رطوبت اطاق یکی از عواملی است (متغییر ناخواسته ) که در تغییرات درجه حرارت بدن نوزاد تاثیر دارد. این متغییر را می توان تا حدودی کنترل کرد، زیرا هر بار که درجه حرارت بدن نوزاد اندازه گرفته می شود، می توان میزان رطوبت هوا را هم اندازه گرفت و ثبت نمود.
ولی در هرصورت این یک کنترل نسبی است . زیرا تاثیر رطوبت بردرجه حرارت از بین نرفته است و برای محقق مقدور نیست میزان رطوبت هوا را کنترل کند و مطابق میل خود تغییر دهد.
از طرف دیگر، مطالعات نشان می دهدکه تاثیر رطوبت هوا در یک محدوده معینی از میزان رطوبت بر درجه حرارت بدن تقریبا یکسان است . بنابراین محقق میتواند محدودیتی برای خود به وجود آورد و در قسمت محدودیت های در اختیار پژوهشگر ذکر نماید که تنها مواقعی درجه حرارت بدن نوزادان را ثبت میکند که میزان رطوبت هوای اطاق در محدوده معینی باشد .
اما در بررسی تاثیر آموزش قبل از عمل بر میزان آگاهی بیماران اطلاعات کسب شده از محیط بیمارستان ، متغییری است که برنتیجه پژوهش تاثیر می گذارد، ولی نه قابل تحت نظر گرفتن است و نه قابل کنترل کردن ، به این علت که بیماران در محیط بیمارستان بر حسب توانایی خود و میزان ارتباط با پرسنل بیمارستان ، اطلاعات متفاوتی کسب می کنند .
بست (ترجمه شریفی وطالقانی ، 1376:62)نیز در ارتباط از دو واژه محدودیت ها و تعیین حدود نام می برد و بدین گونه به بحث خود ادامه می دهد که محدودیتها شرایطی هستند خارج از کنترل محقق که ممکن است در نتایج تحقیق و یا کاربرد آنها در موقعیتهای دیگر محدودیت هایی ایجاد می کنند.
سیاستهای اداری که مانع از آن می شود که بیش از یک کلاس مورد آزمایش قرار گیرد، وسایل جمع آوری داده ها که اعتبار آنها درگروههای آزمایشی و گواه ، نمونه هایی از محدودیت ها به شمار می روند. اما تعیین حدود مرزهایی هستندکه خارج از محدوده مورد علاقه محقق نیست .
دریک تحقیق در مورد نگرش نسبت به اقلیت های نژادی ، ممکن است فقط شاگردان کلاس پنجم و یا طبقه متوسط مورد مطالعه قرار گیرند و نتایج آن به جامعه های دیگر، سوادی جامعه ای که نمونه از میان آنها انتخاب شده تعمیم داده نشود.
جمع بندی وتحلیل نظریات نوسیندگان مختلف درمورد نحوه تنظیم فصل پنجم گزارش پژوهش الف- عنوان فصل پنجم در مورد عنوان فصل پنجم (آخر) گزارش تحقیق ، ظاهراً نظرات نویسندگان اندکی متفاوت به نظرمی رسد.
عناوین مختلفی ازسوی آنان پیشنهاد شده است نظیر:
چکیده مطالب ، نتیجه گیری ها، پیشنهادات ، بحث ونتیجه گیری ، و خلاصه تحقیق و پیشنهادها ، خلاصه و نتیجه گیری ، خلاصه و نتیجه گیری ها و. . . . .
اما علی رغم این تفاوت ظاهری مختصر، این چنین به نظر می آید که اکثریت قریب به اتفاق آنان براین نکته متفق القولند که فصل پنجم شامل یک قسمت نتیجه گیری می باشد. از طرف دیگر، از آن جا که این نتیجه گیری و نتایج تحقیق به بحث هم گذاشته می شود ، عنوان بحث ونتیجه گیری یکی از عناوین مناسب برای فصل اخر گزارش تحقیق است .
البته باید توجه داشت این که تعداد زیادی از نویسندگان واژه خلاصه یاچکیده را نیزبه عنوان قسمتی از فصل پنجم گزارش اضافه نموده اند، ضمن آن که فاقد هرگونه اشکالی است ، اما باید توجه داشت که اگر منظور از این خلاصه چند خط قبل ازنتیجه گیری که به عنوان مقدمه فصل ذکر می گردد باشد دراین صورت این چند خط آن قدر مختصرند که دیگر نیازی به آن نیست که در عنوان فصل هم واژه خلاصه ذکر شود، و اگر منظور آن نویسندگان حالات جمع بندی باشد که درقسمت نتیجه گیری که به چشم میخورد، که این حالت خلاصه وجمع بندی در همان واژه نتیجه گیری رسانده می شود ، لذا اضافه نمودن واژه خلاصه و یا چکیده به عنوان فصل آخر پیشنهاد نمی شود.
همچنین این که بعضی از نویسندگان ، واژه پیشنهادات و یا پیشنهادها را نیز به عنوان فصل پنجم اضافه نموده اند ، با توجه به محتوای فصل بلامانع است ، زیرا یکی از قسمت های تشکیل دهنده این فصل قسمت ارائه پیشنهادهای تحقیق می باشد. البته باید توجه داشت که واژه پیشنهاد یک کلمه فارسی می باشد و جمع بستن آن با (ات) عربی صحیح نیست .
اگرچه واژه پیشنهادات کاملا مصطح گردیده ، اما صحیح آن واژه پیشنهادها است .