انواع متغیرها و نقش آن ها در تحقیق : متغییرها کلیدی ترین عنصر هر تحقیق محسوب می شوند به طوری که می توان گفت
نه تنها ارکان اصلی هر تحقیق هم چون مسئله ، پرسش ها و فرضیه های تحقیق با متغیر ها ساخته می شود بلکه بخش عمده ای از تحقیق نیز به اندازه گیری متغیر ها و تحلیل روند آن ها اختصاص می یابد.
در این تعریف کلی متغیر عاملی است که می تواند مقادیر، اندازه ها و ارزش های مختلفی داشته باشد.
هم چنین از منظر ریاضی می توان متغیر را تابعی دانست که نتایج به دست آمده را به اندازه های عددی تبدیل می کند.
بر حسب نحوه ی اندازه گیری متغیر ها می توان آن ها را به دو نوع کمی و کیفی تقسیم بندی کرد .
متغیرهای کمی مستقیما قابل اندازه گیری هستند ولی متغیر های کیفی را باید به طور غیر مستقیم اندازه گیری کرد.
متغیرها را از نظر سطح می توان به چهار نوع اسمی، ترتیبی ، فاصله ای و نسبی دسته بندی کرد.
متغیرهای اسمی:
متغیرهایی هستند که فقط می توان آن ها را بر حسب تفاوت به سایر متغیر ها دسته بندی کرد مثل متغیر کیفی جنسیت که به زن و مرد تقسیم می شود.
متغیر های ترتیبی :
متغیر هایی هستند که نه تنها قابل سطح بندی است بلکه می توان آن را بر حسب زیادی یا کمی ، بزرگی یا کوچکی نیز تقسیم بندی کرد. مثلا متغیر کیفی مانند هوش می تواند شامل طبقات هوش بالا ، هوش متوسط و هوش پایین باشد.
متغیر فاصله ای :
نسبت به فواصل مساوی سطح بندی می شود مثل متغیر درجه حرارت این نوع از متغیر ها دارای صفر واقعی نیستند بلکه دارای یک مبداء قراردادی صفر هستند. بنابر این مقادیر با علامت منفی را نیز می پذیرند. متغیرهای نسبی دارای خصوصیات متغیر های فاصله ای بوده و تفاوت آنها در این است که متغیر نسبی صفر واقعی دارد و هرگز اعداد منفی در این دسته قرار نمیگیرند. مثل متغیر کمی ، وزن و قد.
از از نظر چگونگی ، متغیر ها به دو نوع گسسته و پیوسته تقسیم می شوند.
متغیرهایی که اندازه ی آن ها قابل شمارش باشد مثل تعداد دانشجو و تعداد کتاب ، که متغیر گسسته نامیده می شود.
اما متغیر هایی همچون طول و زمان که قابل شمارش و تفکیک پذیر نیستند متغیرهای پیوسته نامیده می شوند.
اساسا دونوع رابطه ی همبستگی و علی بین متغیرها وجود دارد در همبستگی بین متغیرها دیگر تلقی می شود.
در این نوع از رابطه تنها به دنبال اندازه و جهت ارتباط هستیم .
مثال: رابطه ی بین هوش افراد و وضعیت تحصیلی شان. در رابطه ی علی تغییر یک متغیر یا چند متغیر علت ایجاد تغییر در متغیر دیگر است .
در این صورت به متغیری که عامل ایجاد تغییر در متغیر دیگر است متغیر مستقل و متغیری که تابع متغیر قبلی است متغیر وابسته می گویند.
در خصوص رابطه ی همبستگی بین دو متغیر با محاسبه ی ضریب همبستگی می توان جهت و بزرگی رابطه ی متغیر ها را مشخص نمود.
نمونه گیری متغیر ها می تواند تصادفی ساده یا خوشه ای باشد.
نمونه گیری تصادفی ساده که این نوع نمونه گیری مانند قرعه کشی است و این روش زمانی به کار می رود که عناصر تشکیل دهنده ی جامعه کاملا یکسان بوده و شانس انتخاب شدن آن ها با هم برابر باشد .
از نمونه گیری خوشه ای زمانی استفاده می شود که عناصر مورد مطالعه به صورت خوشه خوشه سازمان یافته باشند.
همانطور که قبلا گفته شد متغیرها عناصر کلیدی هر تحقیق محسوب می شوند که در قالب مسئله اساسی ، پرسش ها و فرضیه های تحقیق مطرح می شوند .
مسئله اساسی یک پرسش اصلی پیرامون موضوع تحقیق است که در آن ویژگی - های یک متغیر یا روابط دو یا چند متغیر مورد پرسش قرار می گیرد.
مثال : فاکتور طراحی چه میزان در تولید نرم افزار x نقش دارد؟
با توجه به پژوهش های مورد استفاده در پایان نامه های دانشجویی اغلب از نوع تحقیقات کاربردی است که در آن اساسا تحقیق برای شناخت یک مشکل یا چرآیی ایجاد آن مشکل و یا چگونگی حل آن انجام می شود بنابر این مسئله ی اساسی در این نوع از تحقیقات با سه رویکرد چیستی ، چرآیی و چگونگی قابل طرح است.
