مراحل پروپوزال نویسی چیست؟ از صفر تا صد

مراحل پروپوزال نویسی چیست؟ اگر می خواهید با روش نوشتن پروپوزال از صفر تا صد آشنا شوید با ما در خواندن این مقاله همراه شوید.

 راهنمای پروپوزال نویسی :

پروپوزال یا طرح تحقیق، نقشه و ساختار پژوهش برای دستیابی به پاسخ پرسش های پایان نامه است.

این نقشه که یک طرحواره و یا برنامه کلی است، چکیده آنچه را که پژوهشگر از تدوین عنوان، بیان مسئله و ضرورت تحقیق نوشتن فرضیه ها و کاربرد های عملیاتی آنها تا تحلیل نهایی داده ها باید انجام دهد در بر می گیرد.

تشریح ساختار پایان نامه یکی از مهم ترین و در عین حال مشکل ترین بحث های انجام یک تحقیق علمی است.

نوشتن یک پروپوزال خوب بسیار مهم است، چون برای محقق، حکم سرمشق را دارد؛ یعنی هر آنچه را محقق در پروپوزال تدوین و تنظیم نموده است در مرحله اجرا بایستی دقیقا اعمال و پیاده سازد.

بنابراین بدیهی است اگر محقق پروپوزال خود را اشتباه طرح کرده باشد در بخش اجرای تحقیق نیز هر چند هم صحیح عمل نموده باشد، نهایتا تحقیق او اشتباه خواهد بود، چرا که طرحی غلط را به درستی اجراء نموده است که بالطبع نتیجه ای غلط خواهد داشت.

بدیهی است که اگر محقق پروپوزال را درست و صحیح تدوین نماید، بدین معنا نخواهد بود که در بخش اجرا هم حتما درست عمل نموده بلکه می توان گفت گام اول را صحیح برداشته است.

 

طرح تحقیق و اصول نگارش آن

طرح تحقیق در واقع نقشه انجام تحقیق و راهنمای محقق برای عملیاتی کردن و اجرای تحقیق می باشد، فرد محقق در طرح تحقیق بعد از عنوان تحقیق به بررسی بیان مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، فرضیه ها و سوالات تحقیق، و روش های اجرایی آن می پردازد.

مراحل نگارش طرح تحقیق :

مقدمه

مقدمه شمای کلی چکیده ای از کل طرح تحقیق است، نگارنده از این طریق می خواهد خواننده را با مبانی و کلیات موضوع تحقیق مورد نظر خود آشنا کند.

مقدمه نباید بیش از حد طولانی و در برگیرنده مطالب حاشیه ای و غیر مرتبط باشد به عبارت دیگر مقدمه به تاریخچه کلی تحقیق اشاره می کند.

بطوریکه هر کس با خواندن مقدمه بتواند درک کند که پژوهشگر قصد انجام چه تحقیق را دارد.

 

بیان مسأله

در ابتدا باید خاطر نشان ساخت که در بیان مسئله به موارد زیر توجه می شود:

1-تعریف مسئله

2-بررسی وضع موجود

3-دور نمای آینده

4-بیان مسأله مورد نظر محقق بصورت جمله خبری یا سوالی.

پس پژوهش با قصد پاسخگویی و راه حل یابی برای یک مسأله اصلی که در قالب یک پرسش بیان می شود، انجام می گیرد.

در بیان مسأله محقق دارای اهداف کلی به شرح ذیل است:

الف- با ارائه شواهدی نشان می دهد که در جامعه مورد نظر او مسأله وجود دارد و لازم است در زمینه مسأله مورد نظر تحقیق شود. نشانه های وجود مسأله باید مستدل باشد.

ب-روشن ساختن مسأله، برای این کار پژوهشگر مسأله را در قالب سوال پژوهشی مطرح می کند، بطوریکه هم متغیر های مسأله شناسانده می شوند و هم قلمرو پژوهش معین می گردد.

ج-مسأله یا موضوع پژوهش باید شامل توضیح روشن، صریح، قاطع و مختصری از آنچه پژوهشگر واقعا قصد انجام، بررسی یا تعیین آنرا دارد، باشد و شناختی دقیق و واضح را از زمینه پژوهش ارائه کند.

د-مسأله یا موضوع پژوهش می تواند به صورت خبری یا سوال باشد.

ه-پس در مجموع، بیان موضوع تحقیق در واقع همان طرح مسأله تحقیق در قالبی روشن و دقیق بر اساس ظوبط و معیار های علمی است.

 

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

در این قسمت محقق باید تعیین کند که مطالعه مسأله مدنظر وی از چه اهمیتی (از لحاظ تئوریک یا کاربردی و یا هردوی آن) برخوردار است.

یعنی انجام تحقیق مورد نظر کدام مشکل را حل خواهد کرد و اگر تحقیق انجام نگیرد چه صدمه ای متوجه کل جامعه یا بخشی از جامعه خواهد شد و چه کسانی از نتایج پژوهش استفاده خواهند کرد و چه استفاده ای خواهد شد و اگر این تحقیق انجام نگیرد چه صدمه ای متوجه کل جامعه یا بخشی از جامعه خواهد شد و چه کسانی از نتایج پژوهش استفاده خواهند کرد و چه استفاده ای خواهد شد و اگر این پژوهش به انجام نرسد، چه کسانی زیان خواهند دید و چه زیانی متوجه آنان می باشد.

در این بند بایستی دلایل پرداختن چنین پژوهشی یا اهمیت موضوع آن با توجه به معیار هایی نظیر توسعه و پیشرفت کشور، صرفه جویی در هزینه ها، گسترش دانش، بهبود روش ها، حل مشکلات کشور و نظایر آن به اثبات رسد. به طور خلاصه تأکید محقق بر روی کاربرد نتایج تحقیق با توجه به این سوال می باشد:

1- چرا انجام آن تحقیق ضرورت دارد؟

2- انجام این تحقیق دارای چه ارزشی است؟

3- نتایج حاصل از آن به چه کار می آید.

5-تعریف واژگان و اصطلاحات تحقیق در بعضی از فرم های تعریف شده در خصوص طرح تحقیق از نگارنده خواسته می شود که واژگان و اصطلاحات تحقیق را تعریف نمایند و این موضوع متفاوت از تعاریف نظری و عملیاتی متغیر های تحقیق می باشند، زیرا در بخش تعریف نظری و عملیاتی متغیر ها عمدتا به تعریف متغیر هایی که در فرضیه های تحقیق مطرح شده و قرار است مورد سنجش قرار بگیرند، پرداخته می شوند و اما در بخش تعریف واژگان و اصطلاحات منظور کلیه واژه های مطرح شده در تحقیق مدنظر است.

در این بند کلیه ی واژه ها و اصطلاحاتی که احتمالا مبهم و نامفهوم باشند یا برای پژوهشگرمفهوم خاصی دارند یا منظور پژوهشگر از کاربرد آنها منظور خاصی است، بایدتعریف شوند. در این قسمت معمولا هم اصطلاحات علمی و فنی تشریح می شوند و هم واژه ها و اصطلاحاتی که هر چند معمولی هستند ولی در طرح مورد نظر از آنها استفاده می شود.

6-چارچوب نظری تحقیق به طور کلی می توان گفت چارچوب نظری پایه ای است که تمام طرح و پروژه تحقیقاتی بر روی آن قرار داده می شود. معمولا چارچوب نظری بر اساس مبانی نظری (نظریه های صاحب نظران)، کارهای تحقیقاتی پیشین ودانش و تجربه محقق تنظیم می گردد. حال در ذیل به این موارد به صورت مجزا پرداخته می شود.

 

 

مبانی نظری تحقیق

محققین بعضیاز رشته ها باید به مکاتب و یا نظریه پردازانی که در ارتباط با موضوع تحقیق آنها نظریه پردازی کرده اند، رجوع کنند و از نظریات آنها برای ایده گرفتن و تکمیل تحقیق خود استفاده کنند.

از اینرو شناخت نظریات صاحب نظران در ساخت فرضیه های تحقیق نیز به محقق کمک می کند.

مروری بر ادبیات گذشته (ذکر پیشینه تحقیق) دستیابی به منشأ و مبدأ هر پدیده اجتماعی کمک می کند که پژوهشگر، موضوع مورد مطالعه را بهتر بشناسد.

خصلت تجربی علم ایجاب می کند که بدانیم قبل از تحقیق ما، چه مطالعات علمی در این خصوص در داخل و خارج از کشور انجام گرفته و ما می توانیم چه چیزی را به دستاورد های دیگران اضافه کنیم. پس به طور کلی استفاده از مطالعات گذشته سبب غنای بیشتر تحقیق، جلوگیری از تکرار انجام کار در نهایت استفاده از تحقیقات گذشته در فرضیه سازی و .... می شود.

لازم به توضیح می باشد که در حین اجرای تحقیق، محقق با مطالعه مفهوم و مختصات موضوع، ادبیات گذشته، مبانی نظری تحقیق و همچنین دانسته های خود، مدل نظزی تحقیق (مدل مفهومی) را تهیه می کند.

 

اهداف پژوهش هدف پژوهش باید آنچه را که در نهایت و پس از انجام پژوهش حاصل خواهد شد، نشان دهد، هدف یا هدف های پژوهش باید هدف های اصلی پژوهش را مشخص کنند و قابل سنجش و ارزیابی، روشن، قابل درک و قابل حصول باشند. محقق می تواند در نوشتن اهداف تحقیق آنها را به دو دسته ی هدف کلی و اهداف جزئی تقسیم نمایند:

 

  هدف کلی

هدف کلی منظور و مقصود نهایی پژوهش است که مستقیما از مساله پژوهش مشتق می شوند. در واقع بعضی اوقات هدف کلی، همان عنوان موضوع تحقیق است. بدین ترتیب هدف کلی معلوم می دارد پژوهش چه چیزی را دنبال می کند و یا قصد تعیین آنرادارد .

  اهداف ویژه یا جزئی

اهداف ویژه تحقیق اصولا از مساله پژوهش و اهداف کلی آن نشات می گیرد. محقق با بیان این اهداف دقیقا تصریح می کند که در این تحقیق، چه انجام می شود و چه انجام نمی شود.

اهداف ویژه نشان می دهد که تحقیق جنبه توصیفی دارد و به بررسی وضع موجود می پردازد.

بدین ترتیب محقق با بیان اهداف جزئی دقیقا مشخص می کند که چه متغیر هایی مورد آزمون قرار می گیرد.

بدین ترتیب اهداف ویژه هم مسیر حرکت تحقیق را مشخص می کند و هم ملاک های عینی را برای ارزشیابی تحقیق را بدست می دهند .

 

سوال فرضیه پژوهش

معمولا در فرم های طرح تحقیق از افراد محقق خواسته می شود که یا فرضیه (فرضیات) تحقیق را بیان کنند و یا آنرا به صورت جملات سوالی بیان نمایند.

در ابتدا لازم به توضیح است که موضوع پژوهش جهت کلی مطالعه را نشان می دهد فرضیه یا سوال پژوهش به تفصیل و با دقت، جهت کار را روشن می کند.

سوال پژوهش نیز بیان کننده پرسش اصلی است که پژوهشگران در طول کار خود به دنبال پاسخ به آن هستند.

فرضیه پاسخ اولیه پژوهشگر به مساله یا موضوع پژوهش است که باید قابل سنجش و آزمایش باشد.

معمولا در موارد زیر بر حسب نوع تحقیق از سوال یا فرضیه استفاده می شود:

- در تحقیقاتی که جنبه اکتشافی دارند از سوال یا سوالات پژوهشی استفاده می شود.

- در تحقیقاتی که جنبه توصیفی دارند نیز از سوال پژوهشی استفاده می شود و اما گاهی اوقات از فرضیه نیز استفاده می گردد.

- در تحقیقاتی که جنبه تحلیلی دارند، معمولا سوال پژوهشی و فرضیه با هم مطرح می شوند.

در چنین مواردی برخی از پژوهش ها دارای فرضیه هستند در حالیکه برخی دیگر به جای فرضیه، سوال پژوهشی دارند. در هر دو مورد بهتر است ابتدا یک فرضیه یا سوال کلی مطرح و سپس چند فرضیه یا سوال جزئی، نوشته شود.

 

سوالات پژوهش

سوال پژوهشی همان پرسش علمی و عقلانی می باشد که برای محقق مطرح می گردد .

ویژگی های سوالات پژوهشی:

1. سوال پژوهش باید طوری بیان شود که قلمرو پژوهش را محدود نماید.

2. بهتر است سوال پژوهشی طوری مطرح شود که پاسخ مختصر بدان به صورت «بلی» یا «خیر» باشد.

3. در طرح سوال، متغیر ها (ویژگی های) مورد مطالعه را باید طوری انتخاب نمود که بتوان آنها را تعریف کرد و اندازه گرفت.

4. در تحقیق های دو متغیری، سوال پژوهشی باید رابطه دو متغیر را مورد سوال قرار دهد.

5. در تحقیقاتی که میزان یک صفت، ویژگی و خصیصه را دو گروه و بیشتر مورد مقایسه قرار می دهد، سوال پژوهشی به صورت وجود تفاوت بیان می شود .