وقتی در چارچوب میانی نظری تحقیق ، پرسش های تفضیلی در راستای مسئله ی اساسی مطرح می شود محقق می تواند با توجه به اطلاعات موجود برای آن ها پاسخ های اولیه داشته باشد .
به این پاسخ های مقدماتی و غیر منطقی به اصطلاح فرضیه های تحقیق گفته می شود و بر خلاف مسئله ی تحقیق که همواره باید به صورت پرسشی ، مطرح می شود، فرضیه ها در قالب جمله ی خبری بیان می شوند.
فرضیه:
پیش بینی نتایج یک پژوهش پیش از گردآوری داده ها و انجام آن را فرضیه می گویند .
فرضیه اصطلاحا پیش نویس چارچوب استنباط ناشی از توسعه یک نظریه است ؛ به عبارت دیگر محقق در فرآیند تحقیق با گردآوری اطلاعات و تجزیه تحلیل آنها باید در خصوص درستی یا نادرستی مطالبی پژوهش انجام دهد .
حال در ابتدای کار و قبل از گردآوری داده ها سوالاتی در ذهن محقق ایجاد شده و خودش پاسخ های فرضی برای آنها در ذهن دارد ؛ پاسخ های فرضی و اولیه ی محقق بدون در نظر گرفتن صحت یا عدم صحت آنها فرضیه نامیده می شود .
فرضیه ها به عنوان پاسخ های اولیه ی تحقیق مورد ارزیابی قرارمی گیرند و نتیجه گیری پس از انجام فرآیند بر روی نمونه ها و پیاده سازی آزمون و تست نهایی اعلام خواهد شد.
همانطور که در ابتدای بحث مطرح شد ، محقق پس از گردآوری داده ها تنها حدس و گمان می زند و راجع به پاسخ های فرضی ذهنی خود اطمینانی ندارد بنابراین در آن شرایط فرض ذهنی خود و فرضی غیر از آن را با احتمال برابر عنوان می کند که برای این کار و آزمودن هر فرضیه ، آن را به صورت فرضیه های صفر و یک مطرح کند.
یعنی نیمی از احتمال را که مربوط به فرضیه ی ذهنی خود است فرض صفر و نیمی دیگر را که مربوط به فرضی خلاف آنچه در ذهن دارد می باشد فرض یک می نامند .
رابطه فرضیه ها و متغیرها
فرضیه در حقیقت " رابطه " بین متغیر ها را بیان می کند .
فرضیه پیش از گردآوری داده ها و پس از انجام مرور ادبیات عمیق و قوی ، ممکن می گردد .
فرضیه از دو جنبه در پژوهش مطرح می شود ؛ فرضیه ی تحقیقی و فرضیه ی آماری. لازمه ی شکل گیری فرضیه ی آماری نوشتن فرضیه ی تحقیقی است .
فرضیه ی تحقیقی یک جمله ی خبری است و حاصل حدس و گمان محقق است که در قالب جمله ی خبری بیان می شود.
حال این فرضیه باید به شکلی به چالش کشیده شود یکی از روش های رد یا پذیرش فرضیه ی تحقیقی مطرح شده تبدیل آن به فرضیه ی آماری است ؛ یعنی جمله ی خبری بیان شده را در قالب روابط آماری و بر مبنای ریاضی بیان کرده تا بتوان با استفاده از روش های علمی ریاضی و آمار آن را رد یا مورد پذیرش قرار داد.
مثال : آموزش الکترونیکی در روستا با میزان سواد روستاییان رابطه ی معنا داری دارد.
مثال فوق که یک جمله ی خبری و در واقع فرضیه ی تحقیقی و حاصل حدس و گمان محقق است باید طوری در قالب معادلات ریاضی بیان شود که قابلیت اندازه گیری برای رد شدن یا پذیرفته شدن داشته باشد.
بیان این جمله در قالب معادلات ریاضی را فرضیه ی آماری گفته و شامل فرض صفر و فرض یک می شود.
فرضیه ی صفر، برای آزمون فرضیه ها در حالتی که رابطه یا تفاوت متغیر مطرح شده باشد فرضیه ای قابل تعریف است که در آن متغیر های موجود در فرضیه بدون رابطه یا تفاوت در نظر گرفته شود .
به اصطلاح به این فرضیه که در آن متغیرها فاقد رابطه و یا تفاوت هستند فرضیه ی صفر (h0) گفته می شود.
مثال: فرضیه ی H 1 ، H 0 : اگر در یک تحقیق با موضوع " بررسی وضعیت تحصیلی دانش آموزان رشته ی نرم افزار " قبل و بعد از پذیرش در دوره ی کارشناسی باشد ، در این صورت فرضیه می تواند به صورت زیر مطرح شود:
" میانگین نمرات قبل از پذیزش بیشتر از میانگین نمرات در دوره ی کارشناسی بوده است " .
در این صورت در جهت آزمون فرضیه ی تحقیق ، فرضیه ی صفر (H0) به صورت است :
میانگین نمرات قبل و بعد از پذیرش باهم فرقی ندارد. فرضیه ی یک به شرح زیر می باشد:
اگر میانگین نمرات دانشجو قبل از پذیرش در کنکور با M1 میانگین معدل دانشجو در دوره ی کارشناسی M2 نمایش داده شود فرضیات ما به شکل زیر است:
H0 = M1 = M2 H1 = M1 > M2 به فرآیند تخصیص یک عدد به یک متغیر که طبق قاعده یا معیاری مشخص انجام می شود اندازه گیری می گویند .
نوع قواعد و ماهیت اندازه گیری در علوم تجربی ، علوم ریاضی و علوم اجتماعی کاملا متفاوت است .
علوم ریاضی و تجربی متغیرهای کمی هستند مانند ولتاژ برق ، شدت جریان الکترونیکی ، حجم ، فشار و غیره . محقق بر حسب مورد و با توجه به نوع تغییر ، آن ها را به سطوح زیر دسته بندی می کند:
سطح اسمی ، سطح ترتیبی (رتبه ای ) ، سطح فاصله ای و سطح نسبی .
در سطح اسمی یک متغیر که مورد نظر برای یک اندازه گیری است نوعا به چند دسته تقسیم می شود مثلا در یک جامعه ی آماری از دانشجویان متغیر کیفی مورد نظر برای اندازه گیری جنس یا رشته ی تحصیلی آن ها باشد.
پژوهشگری می تواند متغیر کیفی جنسیت را برای دختر و پسر و متغیر کیفی رشته ی تحصیلی را به گروههای عمران ، برق ، کامپیوتر و مکانیک طبقه بندی کند .
در این طبقه بندی متغیرهایی که در یک رده قرار می گیرند باهم مشابه و با متغیرهای رده ی دیگر متفاوت هستند.
در اندازه گیری سطح اسمی پژوهشگر می تواند به دو شیوه ی اندازه گیری یعنی تخصیص یک شماره یا عدد برای هر متغیر کیفی اقدام نماید.
در این روش شیوه ی تخصیص شماره، محقق می توتند برای هر طبقه یک شماره ی خاص انتخاب کند و در تمام مراحل پژوهشی این شماره بندی را رعایت کند. می توان کمیت نمرات آموزش را درسطح فاصله ای با فواصل مساوی (به اندازه ی 2) تقسیم کند.
اندازه گیری در سطح نسبی با همان قواعد اندازه گیری مانند اندازه گیری در سطح فاصله ای است با این تفاوت که در آن صفر مطلق وجود دارد (موجودی انبار ، دما)
