در این مقاله با نقش متغیرهای تحقیق در انتخاب موضوع پایان نامه روانشناسی و علوم تربیتی به طور اجمالی آشنا خواهید شد.
در بخش اعظم مقالات قبلی سایت ایران پژوهش اگر نه به طور آشکار ، ولی به طور ضمنی به تفاوت بین سازه ها و متغیرهای مشاهده شده اشاره شده است .
در حقیقت می توانیم بگوییم سازه ها مشاهده ناپذیرند و متغیرها وقتی به طور عملیاتی تعریف شوند مشاهده پذیرند .
تمیز بین این دو مهم است ، زیرا اگر هنگام صحبت از متغیرها همیشه به طور دقیق از سطح مطلبی که به دنبالش هستیم آگاه نباشیم به دشواری می توانیم بدانیم چه کار می کنیم و در انتخاب موضوع تحقیق بیشتر سرگردان می شویم.
متغیر نهفته
اصطلاح مهم و پر ثمری که بعداً در این سایت و مقالات آن با آن روبرو خواهیم شد و فراوان مورد استفاده قرار خواهیم داد «متغیر نهفته» است .
مثلا متغیر نهفته یک «هستی یا ویژگی : از یک متغیر نهفته مهم «هوش» است . قابل ذکر است که سه آزمون توانایی عددی ، کلامی ، فضایی به طور اساسی و یقین بسته اند .
این بدان معنی است که به طور کلی افرادی که در یکی قوی هستند تمایل به این دارند که در دوتای دیگر هم قوی باشند ؛ همینطور اشخاصی که در یکی از اینها ضعیف اند در دوتای دیگر نیز ضعیف هستند .
باور ما این است که در این سه آزمون با متغیرهای مشاهده شده چیزی مشترک وجود دارد و این چیز مشترک «هوش» نامیده می شود که متغیر نهفته است . در مطالب قبل با نمونه های زیادی از متغیرهای نهفته روبرو بودیم : پیشرفت ، خلاقیت ، طبقه اجتماعی ، همرنگی ، و نظایر آن . در حقیقت وقتی اسامی پدیده هایی را ذکر می کنیم که مرد یا اشیاء از آن لحاظ فرق می کنند ، از متغیرهای نهفته صحبت می کنیم .
در علم علاقه حقیقی ما بیشتر بر روابط بین متغیرهای نهفته است تا روابط بین متغیرهای مشاهده شده ، زیرا در جستجوی تبیین پدیده ها و روابط آنها هستیم . وقتی نظریه ای را اعلام می کنیم ، تا حدودی روابط نام یافته در بین متغیرهای نهفته را مطرح می سازیم .
برای مثال ، ما به رابطه بین رفتارهای محرومیت و رفتارهای پرخاشگری مشاهده شده زیاد علاقه مند نیستیم ، هرچند که البته باید با آنها در سطح تجربی کار کنیم . ما در حقیقت به رابطه بین متغیر نهفته محرومیت و متغیر نهفته پرخاشگری علاقه مندیم . به هر حال وقتی با مشاهده ناپذیرها سرو کار داریم ، باید محتاط باشیم .
دانشمندان به هنگام کاربرد واژه هایی مانند «دشمنی» ، «اضطراب» ، و «یادگیری» آگاهند که درباره سازه های ابداعی صحبت کنند و «حقیقت» اینها از رفتار استنباط می شود .
اگر آنان می خواهند اثرات انواع مختلف انگیزش را مطالعه کنند ، باید بدانند که «انگیزش» متغیر نهفته ، سازه ابداعی برای تبیین رفتار «برانگیخته» فرضی است . آنان باید بدانند که «حقیقت» آن تنها حقیقت فرضی است .
آنان فقط می توانند با مشاهده رفتار نوجوانان قضاوت کنند که برانگیخته اند یا نه . باز هم ، به منظور مطالعه انگیزش ، باید آن را اندازه گیری یا دستکاری کنند . اما نمی توانند آن را به طور مستقیم بسنجند زیرا متغیری «درسر» ، یه ویژگی مشاهده ناپذیر ، و خلاصه ، متغیر نهفته است .
این سازه برای «چیزی» که فرض شده است در درون افراد باشد ، «چیزی» که آنان را رغیب می کند به شیونه خاصی رفتار کنند ، ابداع شده است .
این بدان معنی است که پژوهشگران همیشه باید نمایانگر مفروض انگیزش و نه خود انگیزش را بسنجند . به بیان دیگر ، آنان باید همیشه نوعی از رفتار ، نشانه ای از آن روی کاغذ ، کلمات ادا شده ، یا حرکات معنادار را اندازه بگیرند و سپس خصوصیات مفروض یا متغیرهای نهفته را از روی این نشانه ها استنباط کنند . برای بیان کم و بیش همین اندیشه ها از واژه های دیگری نیز استفاده شده است .
متغیر مداخله گر
سازه ها را متغیرهای مداخله گر نیز نامیده اند . متغیر مداخله گر واژه ای است که برای تبین فرایندهای روانشناسی مشاهده ناپذیر درونی که به نوبه خود رفتار را تبیین می کنند ، ابداع شده است .
متغیر مداخله گر متغیر «در سر» است . آن را نمی توان دید ، شنید ، یا حس کرد . از رفتار استنباط می شود . «دشمنی» از اعمالی که پرخاشگرانه یا دشمنانه تلقی می شوند استنباط می گردد . «اضطراب» از نمره های آزمون ، پاسخهای پوستی ، ضربان قلب ، و بعضی دستکاریهای آزمایشی استنباط می شود . واژه دیگر «سازه فرضی» است .
از آنجا که این اصطلاح تا حد زیادی با کلیت نسبتاً کمتری همان معنی متغیر نهفته را می دهد ، نیازی نیست روی آن مکث کینم . اما باید این نکته را نیز ذکر کنیم که متغیر نهفته ظاهراً اصطلاحی کلی تر و کاربردی تر از متغیر مداخله گر و «سازه فرضی» است ، زیرا آنطور که بعداً خواهیم دید ، از آن می توان عملاً برای هر پدیده ای که احتمالاً بر پدیده های دیگر تأثیر می گذارد یا در پدیده های دیگر موثر است استفاده کرد .
به بیان دیگر ، «متغیر نهفته» را می توان برای پدیده های روان شناسی ، جامعه شناسی و سایر پدیده ها به کاربرد . متغیر نهفته به خاطر کلیت آن و به خاطر اینکه می توان از آن در شیوه تحلیل کوواریانس سازه ها برای بررسی تأثیرهای متغیرهای نهفته بر یکدیگر و به اصطلاح بر متغیرهای نمایان و مشاهده شده استفاده کرد از نظر من واژه مرجحی است .
این بحث نسبتاً انتزاعی را بعداً عینی تر ، و امید است معنادارتر ، خواهیم ساخت . آنگاه خواهیم دید که اندیشه متغیرهای نهفته و روابط بین آنها فوق العاده مهم ، پرثمر ، و سودمند بوده و در تغییر رویکردهای بنیادی نسبت به مسائل پژوهش کمک کننده است .