مراحل و شیوه اجرای یک پرسشنامه استاندارد را می تونید در این مقاله که از سلسه مقالات آموزش و مشاوره انجام پایان نامه روانشناسی است بیاموزید.
پرسشنامه چیست؟
پرسش نامه عبارت است از مجموعه ای از سؤال های رسمی برای گردآوری اطلاعات از پاسخ گویان (330 :2009 ,Malhotra).
پرسش نامه شامل مجموعه ای از سؤال هاست که پاسخ گویان پس از مطالعه مطابق دستورالعمل مربوطه، آن را تکمیل می کنند.
پرسش نامه رایج ترین ابزار گردآوری داده ها در پژوهش های روانشناسی و مدیریتی است.
در پژوهشی داخلی که بر روی ۲۰۴ پایان نامه بازاریابی در چهار دانشگاه اصلی تهران شهید بهشتی، تهران، تربیت مدرس و علامه طباطبایی) انجام شد، مشخص شد که حدود ۹۷٪ آنها از پرسش نامه برای گردآوری داده ها استفاده کرده اند (عزیزی و فرهیخته، ۱۳۹۲).
قبل از توزیع و گرد آوری پرسش نامه در نمونه نهایی اکیدا توصیه می شود تا پرسش نامه به صورت مقدماتی و آزمایشی در حجم نمونه کوچک تر از نمونه اصلی اجرا شود.
هدف این امر رفع اشکالات احتمالی در پرسش نامه و بهبود آن است. پرسش نامه شامل چند عنصر متفاوت است که در زیر ارائه می شود.
نامه همراه نامه ای است که حاوی: ۱) معرفی اجمالی پژوهش، ۲) اهمیت انجام پژوهش، 3) تأکید بر ناشناس ماندن پاسخ گوها، ۴) درخواست دقت در پاسخ دهی، ۵) درخواست آدرس پست الکترونیکی جهت دریافت خلاصه بافته های طرح (اختیاری است) و ۶) تشکر و قدردانی پیشاپیش از پاسخ گویان است.
گاهی اوقات نامه همراه واقعا همانند یک نامه رسمی به پرسش نامه ضمیمه می شود.
در برخی موارد نامه همراه عملا در حد چند خط با یک پاراگراف است که در ابتدای پرسش نامه قرار دارد و سند جداگانه ای نیست.
حساسیت موضوع و جایگاه پاسخ گو تعیین کننده نوع ارسال نامه همراه است.
اگر پاسخ گو از مدیران عالی سازمان ها باشد، توصیه می شود که از نامه همراه استفاده شود، اما اگر پاسخ گویان مشتریان نهایی باشند که به وفور در دسترس هستند، بهتر است از حالت دوم استفاده شود.
دستور العمل:
دستورالعمل حاوی مطالبی درباره نحوه و چگونگی پاسخ به سؤال های پرسش نامه با سایر موارد احتمالی مانند نحوه برگشت پرسش نامه (به خصوص در موارد ارسال پستی) است.
دستورالعمل نحوه پاسخ به سؤال ها بسیار کلیدی است.
باید به صورت ساده و شفاف چگونگی پاسخ به سؤال ها برای پاسخ گویان مشخص شود.
گاهی اوقات سؤال های پرسش نامه همگی با یک دستورالعمل قابل پاسخ دهی نیست و باید برای هر بخش از سؤال ها دستورالعمل مناسب تدوین شود .
سؤال:
سؤال که برخی اوقات گویه نیز نامیده می شود، بخش اصلی پرسش نامه است و داده های لازم برای انجام پژوهش را اندازه گیری می کند.
معمولا حجم عمده پرسشنامه به سؤال ها تخصیص می یابد.
چالش اساسی در تعریف سؤال های مناسب برای سنجش متغیرهای پژوهش این است که سؤال ها از کجا باید استخراج شوند.
منابع استخراج و تدوین سؤال های پرسش نامه عبارت اند از: ادبیات علمی موجود، مصاحبه با اعضای نمونه، مصاحبه با خبرگان موضوع و تجربه مصاحبه با خبرگان
موضوع
در مثال قبلی پژوهشگر می تواند با مراجعه به خبرگان صنعت و دانشگاه در حوزه مشتریان شرکتی، سؤال های مناسبی را تعریف کند.
تجربه پژوهشگر برخی مواقع پژوهشگر خود در حوزه مطالعاتی دارای تجربه روانشناسی و مدیریتی و کارشناسی و سابقه کار است.
وی می تواند با اتکا بر این تجربه سؤال های مناسبی طراحی کند.
معمولا در پژوهش های مربوط به پروژه های سازمانی و اجرایی به دلیل لزوم تدوین سؤال های بومی آن سازمان و فرهنگ خاص ایران، از ادبیات علمی بیشتر برای ایده یابی سؤال ها استفاده می شود و تکرار عينة آنها نتایج اجرایی اندکی دارد.
در عوض در پژوهش های دانشگاهی بیشتر از ادبیات علمی موجود و به ویژه سؤال های استاندارد موجود استفاده می شود.
پژوهشگر می تواند با ترکیب هر چهار روش سؤالها را تعریف و پالایش و نهایی سازی کند.
سؤال های پرسش نامه را می توان از نظر محتوا و نحوه پاسخ گویی طبقه بندی کرد.
سؤال های پرسش نامه بر اساس محتوای سؤال ها
براساس محتوا، دو نوع سؤال شامل سؤال جمعیت شناختی عمومی و سؤال تخصصی وجود دارد.
سؤال جمعیت شناختی به متغیرهای جمعیت شناختی اعضای نمونه می پردازد.
اگر اعضای نمونه کارکنان باشند، سؤال های جمعیت شناختی مواردی مانند سن، جنسیت، تحصیلات، وضعیت تأهل و ... است.
اگر اعضای نمونه شامل سازمان باشد سؤال های سازمان شناختی مانند اندازه، سابقه فعالیت، نوع مالکیت (خصوصی، دولتی و تعاونی)، حوزه فعالیت خواهد بود.