ارزیابی وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی از دیدگاه معلمان دوره راهنمایی تحصیلی
بخش هایی از فصل پنجم این پایان نامه:
مقدمه
در این فصل ابتدا نتایج توصیفی و سپس نتایج پژوهش در باب بررسی تفاوت بین وضعیت موجود و مطلوب تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی تحصیلی(متوسطه اول) با توجه به دیدگاه معلمان در رشته های مختلف بحث و نتیجه گیری می شود. 5-2: بررسی توصیفی پژوهش: شرکت کنندگان متشکل از 189 مرد (8.61%) و 117 زن (2/38%) بودند که 6/19 درصد فوق دیپلم، 6/68 درصد کارشناسی و 8/11 درصد نیز دارای مدرک کارشناسی ارشد بودند.
بر حسب سابقه تدریس نیز بیشتر شرکت کنندگان 1/29 درصد دارای سابقه 20-16 ساله تدریس بودند که در حال تدریس در رشته های گوناگون بودند.
5-3: بررسی سوال های پژوهش:
5-3-1: آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اجتماعی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟ نتایج نشان داد که ميانگين نمرات وضعيت مطلوب (03/49) به طور معناداري بالاتر از نمرات وضعيت موجود (93/24) مي باشد. یعنی معلمان دوره راهنمایی تحصیلی وضعیت موجود بعد اجتماعی تربیت شهروندی را پایین تر از آن چیزی می دانند که باید در برنامه درسی این دوره وجود داشته باشد. که با یافته های محققانی همچون چیدو و مارتین (2005) و شمشیری و نوشادی (1386) همخوانی دارد.
پژوهش هیکز و هولدن (1999) نشان داد که دانش آموزان بین سنین 11 تا 14 سالگی به طور افزایشی نسبت به مسائل و مباحثی همچون تنوع فرهنگی، آلودگی زیست محیطی، و مسائل جمعیتی حساس هستند که عمدتا ریشه فراملی دارند و وجود معلمان آموزش دیده و خبره می تواند این میل به یادگیری را با هدایت صحیح و منطقی به سر منزل مقصود برساند.
ابعاد اجتماعی شهروندی همچون: روحیه احترام به قانون، پرورش سعه صدر، توجه به ارزش های اجتماعی، همکاری و مشارکت، احساس همدلی و همدردی و ... به نوعی مورد غفلت واقع شده است، امروزه مشاهده می شود که روحیه قانون گریزی در جامعه به نوعی فضای جامعه را آکنده ساخته است که ناشی از عدم پرداخت دروس مدارس در دوره پر اهمیت نوجوانی می باشد. و مردم به ارزش های اجتماعی و همدلی و همدردی و کمک به همنوع خود بی تفاوت شده اند.
نکته مهم آنست که دروسی مانند علوم اجتماعی که جایگاه ویژه ای برای پرورش روحیه اجتماعی پذیری در دانش آموزان دارد بیشتر به مفاهیمی همچون نهادهای سیاسی پرداخته و از آموزش ارکان اساسی ارزش های اجتماعی و انسانی دور مانده است.
5-3-2:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فردی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟ در باب مهارت های مورد نیاز بعد فردی شهروندی ميانگين نمرات وضعيت موجود (77/29) به طور معناداري پایین تر از وضعيت مطلوب (99/52) مي باشد.
و معلمان این دوره اذعان دارند که مهارت های مورد نیاز بعد فردی با وضعیت مطلوب خود فاصله زیادی دارد. که با نتایج سوزان سولو و ام سی کونل ،(2008)، وزیری و جهانی (1385) و اسلامی(1387) و فتحی واجارگاه (1388) همراستا می باشد. ابعاد فردی شامل روحیه اعتماد به نفس، روحیه علمی در دانش آموزان، مسئولیت پذیری، طریقه صحیح بروز عواطف، توانایی تفکر منطقی می باشد. در برنامه درسی کمترین توجه به پرورش ابعاد فردی می شود که در مقایسه میانگین وضعیت موجود و مطلوب قابل مشاهده است . در برنامه درسی به جای توجه به اعتماد به نفس، روحیه پژوهش علمی و پژوهشگری , بیشتر به سطح دانش و توجه به حفظیات صورت میگیرد و کمترین توجه به پرورش تفکر منطقی و استدلالی در بعد فردی صورت می گیرد.
5-3-3:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فرهنگی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟ در مورد مهارت های بعد فرهنگی تربیت شهروندی ميانگين نمرات وضعيت مطلوب (03/49) به طور معناداري بالاتر از نمرات وضعيت موجود (30/23) بود. که با پژوهش های شمشیری و نوشادی (1386)، عسگریان (1385) همخوانی دارد.
لطف آبادی (1385) در بررسی آموزش شهروندی ملی و جهانی همراه با تحکیم هویت و نظام ارزشی دانش آموزان نشان داد که گروه های قابل توجهی از نوجوانان و جوانان دانش آموز ایرانی دچار ضعف های اساسی در هویت اجتماعی و مدنی و گرفتار نگرش های ضد اجتماعی و خلافکاری و روحیه سرکشی هستند. در چنین وضعیتی، آموزش حقوق و مسئولیت های محلی و ملی و جهانی در جوانب گوناگون شهروندی در برنامه درسی و فعالیت های کلاس و مدرسه و آموزش رفتار مبتنی بر تفکر درست، مسئولیت پذیری و تصمیم گیری اندیشمندانه ضرورت دارد.
نتایج شمشیری و شمشادی (1386) نشان داده است که در دروس دوره راهنمایی بیشتر از آنچه به بعد فرهنگ کهن ایران زمین و ابعاد و زوایای آن پرداخته شود متاسفانه بیشتر به بعد سیاسی نگریسته شده است و از توجه به آداب و رسوم اقوام ایران زمین غفلت صورت گرفته است باتوجه به وجود ادیان و اقوام فرهنگی گوناگون در کشور باید زمینه آشنایی دانش آموزان با آداب و رسوم وحفظ دستاوردهای گذشتگان مورد توجه قرار گیرد و با گنجاندن آن در دروس این دوره به زوایای مختلف آن پرداخته شود. 5-3-4:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اقتصادی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟ همچنین ميانگين نمرات وضعيت مطلوب (87/39) به طور معناداري بالاتر از نمرات وضعيت موجود (10/18) مهارت های بعد اقتصادی شهروندی برنامه درسی مي باشد.
و آنگونه که باید به این بعد مهم پرداخته نشده است که با مطالعات آقازاده (1385) و سیرز و وون (2005) و آشتیانی و همکاران (1385) همسو می باشد. مهارت های مورد نیاز بعد اقتصادی شهروندی که باید در برنامه درسی این دوره مورد توجه قرار گیرد شامل توجه به این نکته که دانش آموز بتواند از منابع مالی که در اختیار دارد چگونه برای برآوردن نیازهایش برنامه ریزی کند و چطور انتخاب صحیحی داشته باشد. از نکات ویژه دراین زمینه توجه به امر صرفه جویی در ابعاد مختلفی همچون آب، برق، گاز و سایر وسایل زندگی و اماکن عمومی و حفظ و نگهداری از وسایل همگانی که تعلق به آحاد جامعه دارد و از سوی دیگر با توجه به دنیای فناوری در زمینه اقتصادی همچون عابر بانک، دستگاه های خودپرداز، و اینترنت در زمینه اقتصاد می باشد که باید توجه لازم به آن مبذول گردد.
5-3-5:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد سیاسی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟ در بعد مهارت های سیاسی شهروندی ميانگين نمرات وضعيت مطلوب (30/63) به طور معناداري بالاتر از نمرات وضعيت موجود (26/25) مي باشد یعنی معلمان دوره راهنمایی میزان توجه دروس دوره راهنمایی به بعد سیاسی تربیت شهروندی را نسبت به بعد مطلوب،محدود ارزیابی کرده اند. که با مطالعات شمشیری و نوشادی (1386)، ولی پور (1386)، و پریور (2006) همسو می باشد. لی نیز (1996) در سطح آسیا به بررسی مولفه های شهروند خوب پرداخته و مواردی همچون آگاهی از مسایل و مشکلات جامعه، مشارکت فعال در امور جامعه، مسئولیت پذیری، رفتار مبتنی بر اخلاق، پذیرش انتقاد، توانایی انتقاد،توانایی تصمیم گیری آگاهانه، آگاهی از حکومت و دولت، حس وطن پرستی، پذیرش مسئولیت خانواده، آگاهی و دانش نسبت به جامعه جهانی، احترام به تنوع و تکثر فرهنگی را برشمرده است.
حکیم زاده و همکاران (1386) به بررسی محتوای کتب درسی دوره راهنمایی با توجه به مسائل و مباحث روز جهانی در حوزه برنامه پرداخته اند. نتایج حاکی از آن بود که به آموزش های محیطی و آموزش چند فرهنگی بیش از حد انتظار، به آموزش شهروندی و آموزش توسعه در حد انتظار، به آموزش سلامت و آموزش برابری و صلح و حقوق بشر و آموزش رسانه ها کمتر از حد انتظار توجه شده است و در درون هر مفهوم نیز مولفه های متعدد به صورت متوازن مورد توجه قرار نگرفته است.
آشنایی با مردم سالاری، آشنایی با سازمان های جهانی مثل یونسکو و ..، حقوق بشر، میهن پرستی، حقوق همسالان، انتخابات و از جمله موارد مهمی است که باید در تربیت شهروندی به آن ها پرداخته شود. 5-3-6:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارتهای پنج گانه تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان با توجه به رشته تحصیلی آنها تفاوت وجود دارد؟ نتایج نشان دهنده این است که میانگین نمرات وضعیت موجود مهارت های تربیت شهروندی معلمان رشته علوم انسانی (127/43) به طور معناداری بالاتر از میانگین نمرات وضعیت موجود مهارت های تربیت شهروندی معلمان رشته غیرعلوم انسانی (114/10) می باشد .
اما بین میانگین نمرات وضعیت مطلوب مهارت های تربیت شهروندی معلمان رشته علوم انسانی (250/82) ومیانگین نمرات وضعیت مطلوب مهارت های تربیت شهروندی معلمان رشته های غیر علوم انسانی (249/70) تفاوت معناداری مشاهده نشده است . برون (1996) در کانادا به بررسی شهروند مطلوب پرداخته است و ویژگی های نظیر توانایی برای مذاکره و مشارکت با دیگران، احترام به تفاوت ها و تضادها، گوش دادن سازنده به دیگران، بیان عقاید و ایده ها، داشتن عقاید مستقل، عقل مستقلانه و مسئولیت پذیری، دانش درباره نحوه عملکرد دولت و آگاهی از عقاید و دیدگاهای سیاسی را برای شهروند مطلوب عنوان نموده است.
آلبایر (1998) در مطالعه خود در مورد دبیرستان های آمریکا به این نتیجه رسید که عده زیادی از جوانان نسبت به دنیای بیرون احساس بریدگی و بی نیازی دارند. به اعتقاد ایشان ضروری است که دانش آموزان به عنوان بخش اعظم آموزش مدنی دریابند که یادگیری برای زندگی کردن است. این آموزش به معنای توسعه توانا کردن قضاوت ها، شکل دادن به اعتقادها و در راستای ارزش های هر جامعه ای می باشد. دیبا (1381) در بررسی ویژگی های شهروند خوب جامعه ایران از دیدگاه معلمان مدارس و میزان انطباق برنامه ای درسی مدارس با این ویژگی ها نشان داده است که ویژگی های مطرح شده توسط محقق برای جامعه ایران از دیدگاه مخاطبان مهم و اساسی ارزیابی شده است.
نتیجه دیگر آن که در مراحل طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه ها توجه کمی به پرورش ارزش های شهروندی می گردد و اصلاحات اساسی در این زمینه اساسی و ضروری می باشد. باید توجه داشت که انتخاب محتوای برنامه درسی در ایران به شیوه درستی انتخاب نمی گردد، گوازی (1387) به بررسی شباهت ها و تفاوت های میان شیوه های انتخاب و سازماندهی محتوای برنامه درسی مطالعات اجتماعی و نحوه آموزش شهروندی در مقطع ابتدایی ایران با سوئد پرداخت، وی دریافت: در ایران شیوه انتخاب و سازماندهی محتوا بر اساس رویکرد موضوعات درسی (رشته های مجزا) بوده و محتوای برنامه درسی از علوم اجتماعی گرفته می شود و بر آن چه که مراجع تصمیم گیری برای یادگیری بچه ها می دانند، مبتنی است، در حالی که در سوئد مبتنی بر موضوع و بر اساس رویکرد تلفیقی بین رشته ای انجام می پذیرد و جهت سازماندهی تلفیقی برنامه درسی علوم اجتماعی همه رشته ها درگیر در برنامه درسی با مطالعه موضوع معینی در برنامه واحدی به نام مطالعات اجتماعی با هم پیوند می خورد.
از ویژگی ها آموزش شهروندی در ایران وجود مدیریت متمرکز بر سیستم آموزشی؛ عدم مشارکت دادن کلیه ذینفعان در تهیه، اجرا، و ارزیابی برنامه ها، استفاده ناکافی از روش ها و شیوه های فعال و مشارکت جویانه و تکیه بر کتاب و جزوه محوری؛ و عدم توجه به موضوع ها و مفاهیم مرتبط با تربیت شهروندی و جهانی در کتاب های درسی و برنامه های آموزشی مدارس است. در حالیکه آموزش شهروندی در سوئد به شیوه تلفیقی و مبتنی بر رویکرد میان رشته ای، مشارکتی و تعاملی است که با زندگی افراد در ارتباط بوده و درمحیطی آزادانه حاکی از احترام متقابل و مبتنی براصول انسانی، اخلاقی و جهانی است. و از چالش های تنوع اجتماعی آگاه بوده علاوه بر مدرسه با همکاری والدین، جامعه و سازمان های غیر دولتی در راستای تربیت شهروندی جهانی جهت زندگی در دهکده جهانی صورت می پذیرد.
کاربرد این مطلب:
نقد پایان نامه، آموزش روش تحقیق، منبعی برای فصل دوم پایان نامه، استفاده در بیان مسئله و پیشینه تحقیق و پروپوزال، استفاده در مقاله علمی پژوهشی، استفاده در تحقیق و پژوهش ها، استفاده آموزشی و مطالعه آزاد، آشنایی با اصول روش تحقیق دانشگاهی
