کیفیت : عالی
شاخه جدید علم روان شناسی و دیدگاه نوینش تحت عنوان «رویکرد روان شناسی مثبت نگر» درصدد بررسی ظرفیت ها و قدرت های روان شناختی به جای آسیب شناسی روانی است. اعتقاد اساسی در دیدگاه جدید این است که ویژگی های مثبت قابل اندازه گیری می توانند به عنوان سپری افراد را در برابر حوادث نامطلوب خطرزا محافظت نمایند (سلیگمن و سیکسزنت میهالی ، 2000).
از اهداف این رویکرد شناسایی و تعرف مفاهیمی است که به تامین سلامتی و شادکامی افراد و بهرمندی آنها از یک زندگی سالم کمک کند. یکی از این مفاهیم کیفیت زندگی است. کیفیت زندگی به تامین سلامتی و شادکامی در افراد و بهرمندی آنها از یک زندگی سالم کمک می کند. کیفیت زندگی مفهومی است که در سه دهه گذشته، تلاش های زیادی برای تعریف و اندازه گیری عینی آن انجام شده است (هاگرتی و همکاران، 2001).
اما با وجود پژوهش های گسترده ای که در زمینه کیفیت زندگی انجام شده است اما هنوز تعریف واحد و مورد توافق همگان درباره کیفیت زندگی ارائه نشده است. برخی از محققان کیفیت زندگی را با رویکرد عینی تعریف کرده اند و موارد آشکار و مرتبط با معیارهای زندگی از جمله سلامت جسمانی، شرایط شخصی، ارتباطات اجتماعی، اقدامات شغلی یا دیگر عوامل اجتماعی و اقتصادی را با کیفیت زندگی معادل دانسته اند (لیو ، 2006).
در مقابل این رویکرد، رویکرد ذهنی وجود دارد که کیفیت زندگی را مترادف با شادی یا رضایت فرد در نظر می گیرد و بر عوامل شناختی در ارزیابی کیفیت زندگی تاکید دارد (لیو، 2006). بین دو رویکرد عینی و ذهنی رویکرد جدیدی به نام کل نگر وجود دارد که نظریه پردازان آن معتقد هستند کیفیت زندگی همانند خود زندگی، مفهوم پیچیده و چند بعدی است و در بررسی آن هر دو مولفه عینی و ذهنی را در نظر می گیرند (مالکینا-پیخ و پیخ ، 2008).
در حال حاضر کیفیت زندگی یکی از نگرانی های عمده سیاستمداران و متخصصان علم پیشگیری است و به عنوان شاخصی برای اندازه گیری وضعیت سلامت در تحقیقات شناخته شده به کار می رود(حسینیان، قاسم زاده و نیکنام، 1390).
به لحاظ اهمیت و دامنه فراگیر کیفیت زندگی در حوزه روان شناسی مثبت نگر، عوامل موثر بر آن مورد کنکاش بسیار قرار گرفته است(احدی و علیزاده اصلی، 1390). یکی از عواملی که در کیفیت زندگی افراد نقش دارد طرحواره ها می باشد (دهقانی، ایزدی خواه، محمدتقی نسب، رضایی، 1393). طرحواره ها از ابتدای زندگی شکل گرفته و در تمام طول زندگی، فرد را تحت تاثیر قرار می دهند (یانگ و همکاران، 1999).
اما طرحواره ها اولیه باورهایی هستند که افراد درباره خود، دیگران و محیط دارند، و به طور معمول از ارضا نشدن نیازهای اولیه به خصوص نیازهای عاطفی در دوران کودکی سرچشمه می گیرند (زانگ و هه ، 2010). در واقع طرحواره های ناسازگار اولیه در طول زندگی ثابت و پا برجا هستند و اساس ساخت های شناختی فرد را تشکیل می دهند. این طرحواره ها به شخص کمک می کنند تا تجارب خود را راجع به جهان پیرامون سازمان دهند و اطلاعات دریافتی را پردازش کنند (مالتبی و دی ، 2004؛ تیم ، 2010). زمانی که این طرحواره ها فعال می شوند، می توانند بر ادراک، واقعیت و پردازش شناختی فرد اثر بگذارند (کرمیرا و همکاران، 2010).
طرحواره ها مطابق با پنج نیاز تحولی کودک به پنج حوزه بریدگی و طرد ، خودگرادنی و عملکرد مختل ، محدودیت های مختل ، دیگر جهت مندی ، گوش به زنگی بیش از حد و بازداری مستقیم تقسیم شده اند که هر کدام شامل چند طرحواره می شوند. حوزه بریدگی و طرد شامل طرحواره های رهاشدگی/بی ثباتی، بی اعتمادی/بدرفتاری، محرومیت هیجانی، نقص/شرم و انزوای اجتماعی/بیگانگی است. حوزه خودگردانی و عملکرد مختل شامل طرحواره های وابستگی/بی کفایتی، آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری، خود تحول نیافته/گرفتار و شکست می باشد.
حوزه محدودیت های مختل شامل استحقاق/بزرگ منشی، خویشتن داری و خود انضباطی ناکافی است. حوزه دیگر جهت مندی شامل طرحواره های منفی گرایی/بدبینی، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه/عیب جویی افراطی و تنبیه می باشد (یانگ، 1999؛ ترجمه صاحبی و حمید پور، 1384).
پژوهش ها حاکی از رابطه منفی طرحواره ناسازگار اولیه با کیفیت زندگی (بیدادیان و همکاران، 2011) و رضایت از زندگی (یوسف نژاد شیروانی و پیوسته گر، 1390) است که از جمله شاخص های سلامت روان اند. یکی دیگر از شاخص های سلامت روانی در افراد تاب آوری می باشد. تاب آوری یکی از مفاهیم و سازه های بهنجار مورد توجه و مطالعات روان شناسی مثبت نگر است و به فرایند پویای انطباق مثبت با تجربه های تلخ و ناگوار اطلاق می شود (لاتار و چیچتی ، 2000؛ مستن ، 2001) و فراتر از جان سالم به در بردن از استرس و ناملایمات زندگی است (بونانو ، 2004).
