درباب فرهنگ و هنر صابئین پژوهش های ویژه و مخصوصی در دست نیست. برخی تنها به جنبه هایی از اعتقاد و چیستی صابئین پرداخته اند و برخی از محققان درباره جنبه های کلی و همه جانبه صابئین به صورت کلی توجه نمودند. مـسلمانان در کتابهای خود از صابئین و آئین آنها به تفصیل سخن رانده‌اند.
از جمله می‌توان از این بزرگان نام برد : عبدالکریم شهرستانی در الملل و النحل، قفطی در تاریخ الحکما، مسعودی در مروج الذهب و تاریخ مسعودی، طبری در تاریخ خود ابوالفرج رازی، امام فـخر رازی و. .. در غـرب ظاهرا نـخستین کسی که دربارهء صابئین گزارش داده است پیترو دلاواله سیاح و جهانگرد ایتالیایی عهد صفوی بوده پیترو دلاواله که بـه سال 1261 میلادی به ایران آمده بود در سفرنامه‌ای که در سال 8561 در ایتالیا مـنتشر کـرد، شرحی دربـارهء صابئین ایران داده است.
مطالعه دربارهء صابئین به صورت جدی و با روش و متد علمی از اواسط قرن نوزدهم آغاز شده و در اوایـل قـرن حاضر به اوج خود رسید.
از محققین و مستشرقینی که به طور جدی و پیگیر در ایـن بـاره تـحقیقاتی کرده و نگاشته‌اند می‌توان از این افراد نام برد : خانم پروفسور لیدی در اور انگلیسی، پروفسور رودلف ماتسوخ آلمانی، پرفسور نولدکهء آلمـانی، خولسون، لیدز بارسکی، استاد محیط طباطبائی و مدرس چهاردهی می‌باشند.
با وجود پیشینهء تاریخی این قوم در فرهنگ اسلامی و تحقیقات مفصل غربی‌ها بجز کوششهای پراکنده و ناقص، در ایران کتاب جامع و مانعی که اطلاعات مفصل و کاملی دربارهء دین، تـاریخ و آئیـن صابئین به ما بدهد، وجود نداشته و سخت جای آن خالی است.
این جای خالی اخیرا تا حدودی با انتشار کتاب قوم از یاد رفته نوشتهء آقای سلیم برنجی رفع گردید. سلیم برنجی خود یکی از پیـروان دیـن صابئی است و با تدوین این کتاب تلاش کرده تا شناختی اجمالی و مختصر از تاریخ، زبان، خط، آداب و رسوم، دعاها و عقاید مندائیان به خوانندهء فارسی زبان ارائه دهد.
نجفی( 1390 ش) در پژوهشی تحت عنوان « مفهوم شناسی تطبیقی حنفاء و صابئین در قرآن » به موضوع تفاوت ها و شباهت های این دو در قرآن کریم پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که صابئي در لغت به معناي طلوع، خروج و بروز مي‌باشد.
در قرآن كريم بـه شكل « صابئون » و « صابئين » به كار رفته و مقصود از آن، گروه ديني خاصي است كه از اهـل كتـاب به شمار رفته و به يقين صابئيان مشرك حران نيستند. گرچه اين گروه ديني براي عرب عـصر نـزول شـناخته شده بود، اما امروزه تعيين مصداق آنان به شكل قطعي و يقيني كاري اسـت بـسيار دشوار، احتمالاً آنان همان صابئياني هستند كه خود را منسوب به حضرت يحيي مي‌دانند و در مناطقي از ايران و عراق زنـدگي مـي‌كنند.
وجه تسميه آنان به اين نام نيز اين است كه از آيين يهود و مسيح خارج بـوده و دين مـخصوص خود را داشته‌اند. و به نظر محقق بررسي تطبيقي دو اصطلاح نشان مـي‌دهد كه از مـنظر قـرآن كريم صابئين همان حنفاء نيستند ؛ حنفاء در قـرآن مـفهومي توصيفي دارد، ولي صابئين اسم و عنوان يك گروه ديني محسوب مي‌شود.
عربستانی( 1383) در تحقیقی با عنوان « سلسله مراتب دینی در میان صابئین مندانی » نگاهی انسان‌شناختی به دین ورزی صابئین مندایی ایران داشته است و چنین نتیجه گرفته است که وظیفه روحانیت مندائی پاک ماندن از شائبه مادیت است که با اخلاق و مناسک ممکن مـی‌شود، و روحـانی پرچـمدار اجرای مناسک و الهام‌بخش اخلاق است.
پژوهشگر معروف خانم لیدی دراور( 1969 م) که بالغ بر 05 سال در نواحی جنوبی ایران و عراق به مطالعه و تحقیق و ترجمه دربارهء مندائیان پرداخت و علاوه بر نوشتن کتاب مندائیان ایران و عراق و فرهنگ زبان مندائی بسیاری از متون دینی و ادعیهء صابئین را نـیز از زبان مندائی به انگلیسی برگردانید و در کتابی مفصل زندگی صابئین را از نقطه نظرات مختلف مورد بررسی قرار داد و در چندین فصل به ابعاد فرهنگی و دینی و اجتماعی این قوم به طور کلی پرداخته است.
حسینی( 1368 ش) در پژوهشی با موضوع « صابئین موحدین از یاد رفته » به زبان و خاستگاه صابئین پرداخته است و به این نتیجه دست یافته است که صابئین در تکامل و رشد فرهنگ در دنیای اسلام نقش برجسته‌ای ایفا کرده و از میان آنها دانشمند، ریاضیدان، شاعر، نـویسنده، منجم و سـتاره‌شناس، منطق‌دان، فیلسوف و مورخین بزرگی برخاسته اند. جزبایی زاده( 1390 ش )، با بررسی کتاب لیدی دراور بخش هایی از این اثر را در تحقیقی توصیفی تحت عنوان « صابئین ایران و عراق از منظر یک مستشرق » بر خوانندگان عرضه کرده است. الهامی( 1379 ش) در تحقیقی تحت عنوان « تحقیقی دربارة صابئان » به برخی از آیین های دینی آنا مانند مراسم غسل تعمید پرداخته است.
شماره 168
