سوگیری در تحقیق و پایان نامه نویسی ارشد روانشناسی یک مبحث اساسی است که در ادامه تعریف و روش رفع آن آمده است.

تعریف سوگیری:

سوگیری عبارتست از جهت گیری در درک پیشامدها یا سایر پدیده ها بطوری که واقعیت های معینی بر حسب عادت نادیده گرفته شوند، تحریف شوند یا رد شوند.

(گال و همکاران) سه طبقه اصلی در سوگیری می توان نام برد که عبارتست از:

1ـ سوگیری آزمایشگر، پژوهشگر، پرسشگر، مشاهده گر.

2ـ سوگیری آزمودنی: شرکت کننده و پاسخگو.

3ـ سوگیری ابزار اندازه گیری.

راه های کنترل سوگیری آزمایشگر: جیونری و همکاران راهبردهای زیر را برای کینه سازی اثرات آزمایشگر ارائه کردند:

1ـ کنترل دقیق یا استاندارد کردن روش های آزمایشی

2ـ خودکار کردن روش ها درصورت امکان

3ـ هدایت جمع آوری داده ها، وارسی اطمینان از داده های ورودی

4ـ در نظر گرفتن مشاوره آماری برای اطمینان از بی طرفی نتایج و انتخاب تحلیل آماری مناسبی

5ـ محدود کردن دانش محقق دربارۀ ماهیت فرضیه، دستکاری آزمایشی و جایگزینی گروه ها...

6ـ کمیته سازی نقش های دو یا چندگانه درون مطالعه

7ـ تدارک کارورزی و آموزشی در مورد اثر و کنترل اثرات آزمایشگر در تحقیق. کنترل اثراث آزمودنی برای رفع سوگیری چگونه صورت می پذیرد ؟

1ـ روش بی خبری دو طرفه: همانند آزمایشگر، آزمودنی هم از چگونگی فرضیه ها، گروه های آزمایشی و کنترل بی اطلاع می ماند و بدون داشتن آگاهی خواهد بود تا رفتارش را با شرایط آزمایشی مرتبط و سازگار کند.

2ـ نگفتن فرضیه های تحقیق به شرکت کنندگان: برای جلب همکاری آزمودنی ها خود را موافق او نشان دادن علامت فریب است.

لازم است که دلایل زیر برای آزمودنی ها توضیح داده شود به عبارت دیگر قصد تحقیق بایستی با آزمودنی ها در میان گذارده شود تا آن ها احساس کنند در یک اقدام ارزشمندی نزدیک هستند.

این دو رویکرد روش های معمول کنترل اثرات آزمودنی است که با تغییردادن آگاهی قابل دستیابی آزمودنی ها عمل می کنند اما در عین حال محققان نمی دانند آیا تلاششان برای کنترل موفقیت آمیز بود یا آن چه که آزمودنی ها بطور واقعی فکر می کردند از طریق جنبه های مختلف مطالعه تحقیقی پیشرفتی حاصل نمودند.

3ـ تمرکز روی فرآیند پرش: محققان می تواند به سادگی هر تعداد سؤال درباره موضوعات مرتبط با اهداف، فرضیه های کلی و نقش های مورد پذیرش آزمودنی ها مطرح کنند.

بنابراین به محققان اجازه داده می شود با توجه به نقش انگیزش و رفتار اطلاعات خود را به طور مستقیم از آزمودنی بدست آورند.