پرسشنامه برای طرح مقدماتی روش تحقیق پیمایشی در پایان نامه کارشناسی ارشد نکاتی دارد که در این مقاله به برخی از این نکات اشاره خواهد شد.
یک مسئله مهم در تحقیق جلب همکاری افراد در جمع آوری داده های موردنیاز است .
در پیمایش ، این همکاری از طریق میزان پاسخ یا نسبت نمونه ای که با تکمیل پرسشنامه یا مصاحبه موافق کرده اند اندازه گیری می شود .
با مصاحبه ، میزان پاسخ اغلب بسیار بالاست ( در حدود 90درصد ) ، چرا که افراد معمولاً از تقاضای رو در رو برای همکاری اجتناب نمی کنند .
در واقع ، بزرگترین عامل بی پاسخ ماندن سؤالات مصاحبه ناتوانی مصاحبه گران در شناسایی پاسخگویان است .
با این حال ، با پرسشنامه پستی ، این فشار شخصی وجود ندارد و افراد در پاسخ ندادن آزادترند ( بریج ، 1974 ) چرا پایین بودن میزان پاسخ جای نگرانی دارد؟ این مسئله با معرف بودن نمونه که در فصل 6بحث شد در رابطه است .
اگر ما نمونه معرفی را انتخاب کنیم و صد درصد پاسخ بدست آوریم به معرف بودن داده های نمونه اطمینان خواهیم داشت .
با این حال ، اگر میزان پاسخ کمتر از صد درصد شود ، معرف بودن نمونه ممکن است کاهش یابد . کسانی که از همکاری با تحقیق امتناع می کنند ممکن است با کسانی که همکاری می کنند تفاوت هایی داشته باشند که بر نتایج تحقیق اثر گذار باشد .
به سخن دیگر ، هرگونه کاهش میزان پاسخ از 100درصد ممکن است باعث یک نوع سوگیری درنمونه شود . البته ، میزان پاسخ کامل به ندرت حاصل می شود ، اما هرچه میزان پاسخ بیشتر باشد احتمال بیشتری دارد که داده ها معرف باشند .
برای افزایش میزان پاسخ می توان اقدامات زیر را انجام داد :
1- نامه سربسته :
نامه سربسته نامه ای است که به کمک آن می توان میزان پاسخ دهی را افزایش داد . این نامه همراه با پرسشنامه است و در آن ضمن معرفی پرسشنامه ، توضیحات لازم ارائه شده است .
از انجا که این رسانه تنها وسیله ارتباط محقق با دریافت کننده پرسشنامه پستی است باید دقت لازم را در آن به کار برد و با ارائه اطلاعات مورد نیاز ، پاسخگو را به تکمیل آن تشویق کرد . در این نامه باید نشانی و شماره تلفن محقق ، چگونگی انتخاب پاسخگو ، هدف تحقیق ، کسانی که از تحقیق استفاده خواهند کرد ، چگونگی ارسال پرسشنامه ها ، حق الزحمه احتمالی پاسخگو ، جلب اعتماد او و تاریخ سررسید جهت بازگشت پرسشنامه آمده باشد .
2- پی گیری :
درصد قابل توجه کسانی که در تحقیق پیمایشی پستی به پرسشنامه ارسال شده پاسخ نداده اند درصورت دریافت یک نامه مجدد به آن پاسخ خواهند داد .
پی گیری ، میزان پاسخ ها را 15تا20درصد افزایش می دهد ( کانونی و ادواردز ، 2000 ) . پی گیری را به دو صورت می توان انجام داد ، یکی آنکه پس از ارسال پرسشنامه برای پاسخگویان حدود یک هفته بعد نامه ای برای یاد آوری به آنان ارسال شود و دیگر آنکه هرگاه پرسشنامه ها برگشت فقط برای کسانی که پرسشنامه ها را ارسال نکرده اند نامه فرستاده شود .
3- طول و ظاهر پرسشنامه :
دو عامل دیگری که بر میزان پاسخ به پرسشنامه پستی تأثیر می گذارد طول پرسشنامه و ظاهر آن است . هرچه طول پرسشنامه بیشتر شود ، میزان پاسخ دهی کاهش بیشتری می یابد . با این حال قاعده روشنی در این مورد وجود ندارد و این امر بیشتر به هوش و سواد پاسخگویان ، درجه علاقه آنان به موضوع پرسشنامه و نظایر آن بستگی دارد .
با این حال خوب است که پرسشنامه کمتر از پنج صفحه باشد و بیش از 30دقیقه وقت برای تکمیل نیاز نداشته باشد . ظاهر پرسشنامه نیز در افزایش میزان پاسخ مؤثر است . همانطور که گفته شد استفاده از خانه های سؤال ، تایپ کردن پرسشنامه و انتقال روان از سؤالات وابستگی ، به تکمیل آسان تر پرسشنامه و لذت بخش تر شدن آن برای پاسخگو کمک می کند .
ارزیابی پرسشنامه:
مزایا :
پرسشنامه به عنوان یکی از تکنیک های تحقیق پیمایشی دارای چندین ویژگی مثبت است .
نخست ، جمع آوری داده ها با استفاده از آن در مقایسه با مصاحبه ارزان تر و سریع تر است .
حدود یک تا دو ماه وقت برای پرسشنامه پستی ضروری است ، در حالی که همین داده ها را با مصاحبه در مدت کوتاه تری می توان به دست آورد . با پرسشنامه پستی در هزینه حق الزحمه مصاحبه گران ، رفت و آمد و دیگر هزینه های مشابه نیز صرفه جویی می شود .
دوم : پرسشنامه پستی به محقق کمک می کند تا داده ها را از نمونه ای که از نظر جغرافیایی وسیع است جمع آوری کند ، با افزایش مسافت ، هزینه سفر مصاحبه گر افزایش می یابد اما هزینه پستی آن چندان زیاد نمی شود .
سوم ، با یک پرسشنامه پستی ممکن است در مورد مسائل شخصی یا حساس ، جواب های دقیق تری از یک مصاحبه به دست آید . احتمال پاسخ دادن افراد به چنین سؤالاتی در هنگامی که ارتباط چهره به چهره با شخصی ندارند و نگران مورد قضاوت نگرفتن نیستند ، بیشتر است .
برای مثال ، برخی شواهد نشان می دهد که مردم به سؤالات مربوط به روابط جنسی پیش از ازدواج از طریق پرسشنامه بهتر پاسخ می دهند ( آیریش ، 1967 ) با وجود این ممکن است این موضوع در همه موارد صادق نباشد ( کتن و موزر ، 1972 ) بالاخره این که در پرسشنامه پستی مشکل سوگیری مصاحبه گر وجود ندارد . سوگیری مصاحبه گر زمانی صورت می گیرد که او از طریق آنچه می گوید ، یا از طریق متن صدا برطرز پاسخ اشخاص تأثیر بگذارد .
معایب :
پرسشنامه پستی علی رغم مزایای بسیار ، دارای محدودیت هایی است . که استفاده از آن را برای برخی تحقیقات نامناسب کرده است . نخست ، پرسشنامه پستی نیازمند حداقل سوادی است که ممکن است برخی پاسخگویان از آن بی بهره باشند .
پرسشنامه های خود اجرا برای افراد تحصیل کرده ، دارای انگیزه و درگیر با موضوع مناسب تر است . دوم ، سؤالات باید تا حد ممکن ساده و از طریق آموزش های کتبی قابل فهم باشد . سوم ، فرصتی برای وارسی اطلاعات یا ارزیابی رفتار غیرکلامی پاسخگویان وجود ندارد .
چهارم ، این اطمینان وجود ندارد شخصی که به سؤالات پرسشنامه پاسخ داده است همان شخصی باشد که باید پاسخ می داده است و بالاخره تمام پرسشنامه های پستی با مشکل بی پاسخ و پاسخ ندادن پاسخگویان مواجه می شوند .