خلاصه نویسی : خلاصه گزارش، بیان موضوع در کوتاهترین شکل ممکن است به طوری که به هیچ وجه به اصل مطالب خدشه ای وارد نشود.
خلاصه نویسی قسمت مهمی از پایان نامه نویسی و تحقیق می باشد.
خلاصه نویسی علاوه بر کمک به درک بهتر مطالب باعث می شود تمرکز بیشتر شده و در زمان بازگشت به مطالب خوانده شده و مرور؛ زمان کمتری تلف شود.
به طور کلی خلاصه نویسی مهمترین منبع در اوغات فراغت یا دوره فراموش کردن می باشد و در ضمن وقتی می خواهید مطالب را خلاصه بنویسید یعنی آنرا درست فهمیده اید زیرا با نوشتن، بسیاری از ابهامات رفع می شود، پس می توان گفت، قسمت عمده مطالعه باید از روی خلاصه نویسی ها صورت گیرد.
اهداف و فواید خلاصه نویسی :
هدف از آوردن خلاصه گزارش در سازمان ها و دستگاه های دولتی، ارائه نمونه های کامل ولی کوتاه شده از نوشته برای مسئولان سازمان و مدیرانی است که فرصت خواندن همه گزارش را ندارند و می خواهند در زمانی کوتاه از آن آگاه شوند و تصمیم بگیرند و به سهولت نسبت به ارجاع و تهیه پاسخ اقدام کنند.
در هنگام ارائه خلاصه، گزارشگر نباید به تصرف و تغییر مطالب و آوردن مطالب تازه دست بزند.
بنابراین خلاصه باید:
الف- با توجه به هدف گزارش تهیه شود. ب-از ساختار مناسب برخوردار باشد.
ج-جامع و دربردارنده موضوع های اصلی و مهم باشد.
به طور کلی خلاصه نویسی و یادداشت برداری به چهار دلیل پیشنهاد می شود:
اول اینکه هنگام مطالعه و دقیق خوانی از اصول مهم به شمار می آید و در عمیق کردن یادگیری مهم است، در حقیقت با خلاصه نویسی پیام های اصلی نوشته به خوبی درک می شود.
دوم، حجم و زمان مرور کمتر شده و امکان مرور های چندین باره را به شکل سریع فراهم می کند که در نتیجه در وقت صرفه جویی می شود.
سوم، اگر به شیوه ای صحیح انجام گیرد به هنگام مرور بهتر و موثر از خود مطلب، مفید واقع می شود و چهارم این امکان را فراهم می کند که تمام مطالب و مباحث مرتبط با یک موضوع را که در کتاب درسی، جزوه کتاب آموزشی و هر منبع دیگری پراکنده باشد را در یک جا جمع آوری کرده و از پراکنده خوانی جلوگیری نمود (آریانپور، 1392)
روش های خلاصه نویسی :
خلاصه کردن گزارش به یکی از سه روش زیر انجام می پذیرد:
یکم- تلخیص و بازنویسی مفهوم- برای اینکار، گزارشگر، مقدمه، متن اصلی، نتایج و پیشنهاد ها را بند به بند می خواند و مفهوم کلی آنها را به قلم خود تلخیص و بازنویسی می کند.
دوم-گزینش مطلب- برای اینکار، گزارشگر بخش های اصلی و مهم گزارش را بر می گزیند و بخش های غیر مهم را نادیده می گیرد و رها می سازد. در بخش های انتخاب شده هم، واژه ها و جمله های اضافی را حذف می کند و سرانجام به مطالب انتخاب شده نظم و پیوستگی می بخشد.
سوم-روش آمیخته-در این روش، پاره ای از بخش ها و مطالب مهم عینا آورده می شود و پاره ای از مطالب که اهمیت چندانی ندارند تلخیص و بازنویسی می گردد.
برای خلاصه کردن متن یک گزارش با روش آمیخته نکته های زیر قابل توجه است:
1. نخست باید گزارش به دقت خوانده شود و زیر مطالبی که اصلی به نظر می رسد خط کشیده شود.
2. آن دسته از مطالب فرعی که برای درک بهتر موضوع آورده شدهاند و مستقیما مربوط به اصل موضوع نیستند، حذف شوند.
3. از مطالبی که انتخاب شده، واژه های مترادف که دارای یک مفهوم هستند، کنار گذاشته شوند.
4. عبارت های معترضه و مطالبی که جنبه توصیفی دارند و بدون آنها خدشه ای به مطالب اصلی گزارش وارد نمی شوند.
5. مطالب به جا مانده، بازنویسی و به نقل به مضمون شوند. 6. از هم گسیختگی مطالب که با حذف بخش های غیر مبهم پدید آمده است، با آوردن عبارت ها و واژه هایی از میان برود و خلاصه تهیه شده ویرایش گردد. (آریانپور، 1392)
ویژگی های خلاصه گزارش :
1-هماهنگی مطالب در هنگام خلاصه کردن گزارش چه با روش گزینش مطالب و یا روش آمیخته، ممکن است در شیوه نگارش متن اصلی و سبک مطالب برگزیده و بازنویسی شده، ناهماهنگی و دوگانگی پیدا شود.بنابراین گزارشگر باید پس از خلاصه کردن گزارش دوباره آن را بخواند و شیوه و سبک نگارش خلاصه را با متن اصلی یکسان و هماهنگ سازد.
2-ارتباط مطالب در خلاصه سازی با روش گزینش مطالب و کوتاه کردن متن، ممکن است برگزیدن بخش های مهم گزارش و حذف مطالب غیر اصلی موجب از بین رفتن پیوستگی و حذف مطالب شود. از این رو نویسنده گزارش بایدمطالب را به نحوی بر گزیند که پیوند و نظم مطالب از هم گسیخته نشوند.
3-حفظ تناسب مطالب خلاصه کننده گزارش باید با توجه به نوع گزارش و هدف خود،مشخص کند که خلاصه گزارش نسبت به متن اصلی چه نسبتی داشته باشد و به چه میزان کوتاه تر از متن اصلی باشد. (آریانپور، 1392)
در خلاصه نویسی به موارد زیر توجه کنید:
1- از تکیه بر بدیهیات بپرهیزید.
2- از کلی گویی بپرهیزید.
3- از آوردن حشو و زوائدخودداری کنید.
4- در نوشتن، صراحت لهجه داشته باشید.
5- از به کار بردن جملات و عبارات بی رمق و حشو بپرهیزید.
6- کلمات رنگین آفت خلاصه نویسی هستند.
7- کلمات رنگ آمیزی شده مخل خلاصه نویسی هستند.
8- از واژه های بی رنگ بپرهیزید.
9- خلاصه بنویسید.
«هرس کردن گلستان از علف های هرز» چگونه یک خواننده می تواند اثر نویسندگان دیگر را به طور خلاصه بنویسید؟
در پاسخ به این پرسش، برخی فرمول چهار ای (s) را به نویسندگان و گزارشگران پیشنهاد می کنند تا بتوانند آثار دیگران را خلاصه نویسی کنند.
آنها می گویند نگارش و نوشته شما باید دارای 4 ویژگی باشد. (رفیعی، 1382) 1- Short=کوتاه/ مختصر 2- Sweet=شیرین/ جذاب 3- Simple=ساده/ آسان 4- Soon= زود/ سریع با سرعت لازم برای زودتر رساندن پیام
برای خلاصه کردن متن، لازم است که این موارد رعایت شود:
1- حذف جمله های معترضه؛ مثال: حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی، شاعر بلند آوازه ایرانی، که نام نیک او جاودان باد، شاهنامه را نوشت.
خلاصه مثال: فردوسی، شاهنامه را نوشت.
2- حذف حشو؛ مثال: معاون اداره مالی، هنگام مسافرت به رشت، بر اثر بی احتیاطی و لغزنده بودن جاده، دچار سانحه رانندگی شد و بر اثر آن سانحه، از آسیب های ناشی از تصادف به شدت مصدوم شد و اسیب دید. خلاصه مثال: معاون اداره مال در هنگام مسافرت به رشت تصادف کرد و به شدت آسیب دید.
3- حذف واژه های مترادف؛ مثال: تیم فوتبال باشگاه ما تیمی منضبط، منظم و مرتب است. خلاصه مثال: تیم فوتبال ما، تیمی منضبط است.
4- حذف مجامله (چرب زبانی و مجیز گویی در نوشتار)؛ مثال: با کمال احترام خالصانه به استحضار عالی می رساند. خلاصه مثال: با احترام، به استحضار می رساند.
5- حذف مداهنه (چاپلوسی، فریب دادن و دورویی کردن)؛ مثال:در نهایت حضوع و احترام مخلصانه به خاک پای گوهر آسای همایونی عرض می کنیم. خلاصه مثال:با احترام، به استحضار می رساند.
6- ایجاز یا قصر(بیان مقصود در عبارت ساده)؛ مثال: راننده هایی که قوانین رانندگی را رعایت نمی کنند، باید مجازات شوند. خلاصه مثال: راننده های متخلف باید مجازات شوند.
7- دوری نمودن از تکرار مطلب؛ دوری کردن از به کار بردن جمله های تکلف آمیز و پرطمطراق؛ مثال:همسایه ما هنگام خبر دادن ، از واقعیت می گریزد، بنابراین اخبارش صحت ندارد. خلاصه مثال: همسایه ما به جای این که خبر صحیح بدهد، خبر دروغ می دهد.
8- حذف تشبیه و تمثیل؛ مثال:خوردن میوه و سبزی موجب می شود قد انسان مثل سرو بلند بالا شود. خلاصه مثال: خوردن میوه و سبزی نقش مفیدی در رشد قد انسانی دارد.
9- پرهیز از داستان سرایی
