موضوع پیشنهادی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته عربی شاید به اندازه تعداد زمینه ها و مفاهیم مرتبط با آن گسترده باشد.
رشته های ادبیات و شعر چنان وسعتی دارند که گستره آن به اندازه دامنه فکری هر انسانی وسیع است.
به عنوان مثال شعر عرب در دوره جاهلی تا دوران معاصر یکی از پر فراز و نشیب ترین نمونه های شعری دنیاست که با کمی تعمق در آن می توان به حوزه های بسیار جالبی برخورد که در دل خود هزاران حرف ناگفته دارد .
برای نمونه شاید کافی باشد که به متن زیر دقت کنید و موضوعاتی که در انتهای آن به عنوان نمونه موضوعات پیشنهادی پایان نامه یا مقاله ذکر شده است توجه کنید:
بررسی مضمون اجتماعی وطن در شعر ایلیا ابوماضی :
ایلیا ابوماضی پرداختن به مسایل اجتماعی و سیاسی وهموم وطن عربی را همواره به عنوان یکی از رسالت های اصلی هنر خود قلمداد کرده است .
حال اگر به سراغ قصاید ابوماضی برویم ، به مضامین صرفاً اجتماعی – سیاسی در رابطه با وطن برمی خوریم و اغلب اشعار وطنی وی از این گونه می باشند .
ابوماضی که هرگز وضع موجود در لبنان و دیگر کشورهای عربی نتوانسته بود ، او را راضی سازد ، شدیداً – در دوره ای که به مصر سفر کرده بود – تحت تأثیر محیط فکری مصر واقع شد و این نارضایتی و اعتراض پس از سفر او به آمریکا و مشاهده فضای متفاوت آن همچنان ادامه یافت .
او پس از مهاجرت به افق های وسیع تری دست یافت و توانست افکار وطن پرستانه خود را با زبانی هنری در قالب شعر بیان کند .
به عبارتی دیگر پرداختن به موضوع وطن ، از هنگامی آغاز شد که ابوماضی به دلیل جو استبدادی حکومت عثمانی ، مصر را ترک کرد و پس از دوازده سال ، به وطن خود لبنان بازگشت تا به روشنگری بپردازد ؛ اما لبنان استبداد زده در چنان جهل و فسادی فرو رفته بود که رستگاری و نجات آن متصور نبود .
ابوماضی لبنان تحت نفوذ عثمانی را در قصیده ای اینگونه توصیف می کند :
وطن أردناه علی حبّ العلی فأبی سوی ان یستکین إلی الشقاء
او کلّما جاء الزمان بمصلح فی أهله قالوا : طغی و تزندقا
وطن یضیق الحر ذرعاً عنده و تراه بالأحرار ذرعاً أضیقا ( ابوماضی ، 2004 ، 540 )
میهنی که ابوماضی آن را بر پایه عشق و مهربانی و در مرتبه ای بلند می خواست ، از آن سرباز می زند و به سوی بدبختی بیشتر تمایل دارد ؛ و هر گاه مصلحی به قصد اصلاح گری در میان مردم آن ظهور کند به کفر وزندقه متهم و متصف می شود ؛ وطنی که ابوماضی در آن احساس تنگنا می کند برای همگان تنگ و غیر قابل تحمل است .
شاعر به رغم علاقه زیاد به وطن ، سرخورده و مأیوس ، به آمریکا مهاجرت می کند و در طول اقامت و هجرت خود در آمریکا ؛ همواره به مشرق به عنوان وطن خود می نگریست ، بر فرهنگ شرقی پای می فشرد و به زبان عربی خود عشق می ورزید ؛ از همین روست که ابوماضی به عنوان یکی از افراد برجسته مهجر شمال و الرابطه القلمیه تمام آثار خود را به زبان عربی منتشر کرد .
در پرتو وطن مهاجر ، وطنیات ابوماضی را درک می کنیم . آن شاعر اجتماعی که دعوت به یاری وطن می کرد یاری ای که دفاع با سلاح کلمه را کم داشت زمانیکه گرسنگی با بدنها و جانها در نبرد بود ؛ و استعمار عامل فساد در زمین بود و مرزها را جدی نمی گرفت و شعراء بر این وضعیت گریان بودند .
آن مسأله ای بود که اشتیاق و علاقه ابوماضی را به وطن بیشتر می کرد .
وطن به اشخاصی مانند ابو ماضی نیاز دارد تا برای ایجاد شادی در آن تلاش کند و دعوتش را لبیک گوید و یاری اش کند و آزادی اش را محقق سازد اما درخشندگی زندگی پرزرق وبرق در مهجر ابوماضی را وادار ساخت تا قسمت اعظم زندگی اش را در آنجا سپری کند تا جایی که امکان دارد سخن از وطن مهجر به زبان بیاورد و در سرزمین مهجر از علاقه و دوستی اش از سرزمینی که به او پناه داد ( آمریکا ) و بیشتر از آنکه در وطنش دیده بود به او خیر رساند .
اما ابوماضی در نگاهش به وطن پیوسته برایش آرزوی خیر می کند و خود را لبنانی می داند و عاشق لبنان است . لبنان حسبی أنی لک أنتمی وکفاک أنّی البلبل الصّداح ( دیمتری سلیم ، 1997 ، 201 ) همچنین تأکید می کند انتسابش را به شرق و به لغت عربی ( لغه الضاد ) تأکید می کند :
أیها السائل عنی من أنا أنا کالشمس إلی الشرق إنتسابی لغه الفولاذ هاضت لغتی لا یعیش الشدو فی بحر اصطحاب ( ابو ماضی ، 2004 ، 154 )
این انتساب همواره همراه ایلیاست هر چند که تمامی عمرش را در مهجر بود و با این علت که او نمی تواند اصل و ریشه اش را فراموش کند و از جهتی دیگر نمی توانست کلا خود را منتسب به این سرزمین جدید ( آمریکا ) بکند و هر چه زمان بیشتر سپری می شد نسبت به این سرزمین بیگانه تر می شد .
ایلیا به این خاطر در رنج بود و در فکر اینکه به لبنان برگردد و از عشق و اشتیاق به آن در آتش بود . او خود و شاعرانی که لبنان را ترک کرده اند را اینگونه توجیه می کند که هر گاه عواطفشان گل کند اشکهایشان سرازیر می شود ، هر چند که وطن را آن اشکها بر نمی گرداند و آن آرزوها را به سرانجام نمی رساند .
قد بکی التّارکوک منک قنوطا فبکی السّاکنوک خوف التنائی کثر النائحون حولک حتّی خلت انّی فی حاجه للعزاء بذلوا دمعهم و صنت دموعی إنّما الیائسون أهل البکاء
وطن را عواطف بنا نمی کند و نوحه آنرا به پیشرفت نمی رساند ، بلکه بازوان کارگر آن را پیروز می کند و آزادی را محقق می سازد .
اما شرایط و محیط بد از آن قوی تر است همان امری که هم وطنان را پراکنده ساخت و شأنشان را پایین آورد .
شرّدت أهلک النوائب فی الأر ض و کانوا کأنجم الجوزاء ما هجرناک إذ هجرنا طوعا لا تظنِّی العقوق فی الأبناء اغتراب القوی ّ عزّ و فخر و اغتراب الضّعیف بدئ الفتاء
این است حالت ایلیا که از سرزمینش و از بحرانها می گریزد و امنیت را در سرزمین دیگری جستجو می کند . پیوسته در حالت آشفتگی و آوارگی است وناگزیر به مهجرت شد ، اما به کجا ، به سرزمینی که ادعای عدالت و مساوات را داشت ولی برای آن تلاشی نشده و مظلوم در آن به ظالم تبدیل می شود و خواری پیوسته با شاعر است . .
غربت دو نوع است :
1- غربت قدرتمندان و ثروتمندان
2- غربت ضعفاء .
اولی توجیه دارد اما دومی نه و پیوسته باید با گرایش زندگی مستکبرانه مبارزه کند و به غلبه تا نابودی بپردازد .
شخص مهاجر از وطن در هجرتش آرزویی جز بازگشت به وطن را ندارد ، ارزویی که می توان به وسیله آن اوضاع را از حالتی به حالت دیگر مبدل کند یا به عبارتی دیگر ، انقلابی است که امور را مانند اولش باز می گرداند و وطن را از آلامش نجات می دهد .
سوف یدرو أنما العرب قوم لا یبالون غیر ربِ السماء یوم یستشعر المراوؤن منّا إنّما الخاسرون اهل الرباء
مسأله وطن امری بزرگ است که انسان را به انقلاب بر می انگیزاند . این همان انقلاب جامعه علیه ظلم است و رویای ابدی که کشورش را بزرگ و آزاد می بیند که کوهها ، دشتها و سواحلش از خون یاران حق و عدالت شستشو داده شده است و این مسأله برای ابوماضی بسیار بزرگ است زیرا در جامعه ای رو به هلاکت بود و ترکان پیوسته در ظلم و ستم بودند .
کشورش در حال فروپاشی بود ، برگزیدگان ملت مهاجرت کرده بودند و وطن از آنها محروم بود .
در چنین حالتی ضروری است که ملت در کودتایی پر تلاطم زمین را از استعمار ترکی پاک کنند .
ما کفتنا مظالم الترک حتّی زحفوا کالجراد او کالوباء طردوا و من ربوعهم فأرادوا طردنا من ربوعنا الحسناء
و این مسأله نزد ایلیا دو وجه دارد :
1- ظالم یا استعمارگر یا حاکمی که بر هوی و هوس حکم می کند و این خود عللی از علتهای آشفتگی اجتماعی و انسانی است و ملت صاحب حق نمایشگر و ترسیده و ساکت برپیوستن ستم به خود هستند .
ضیم أحرارنا و ریع حمانا و سکتنا و الصمت للجبناء
2- همه ملت و هم استعمارگر مسئولند و مسئولیت اولی سنگین تر است .
بر لبنان واجب است که انقلاب کند تا این آشفتگی های بوجود آمده را نابود کند . همانا وطنیات ابوماضی در این زمینه نیاز به تغییر دارد و این جز با رهایی از دست استعمارگر به انجام نمی رسد .
حر و مذهب کلّ حرّ مذهبی ما کنت بالغاوی ولا المتعصّب ( ابوماضی ، 2004 ، 142 )
و این آزادی وطن نزد ابو ماضی گاهی اخلاقی و گاهی سیاسی است اما آزادی اخلاقی برآزادی سیاسی وطن برتری دارد با توجه به اینکه از آزادی سیاسی نباید چشم پوشی کرد به این علت که مسأله آزادی وطن مرتبط به اخلاق و سلوک و ارزش هموطنانش می باشد لذا از درگیریهای اجتماعی و شرایط عینی آن دور شد .
اندوه و درد سوزان دوری از وطن با توجه به ویژگی های ابوماضی در دیوان او یافت می شود .
مثلا احساسات رومانتیک بر این ابیات غالب است با این تفاوت که از نظر غلبه احساس رومانسی می توان آن را در زمره اشعار ماندگار وی به حساب آورد .
چند نمونه موضوع پایان نامه (با الهام گیری از متن فوق):
1- نقش تفاوت اجتماعی در پختگی شعر مهجر با مطالعه موردی مضامین شعری ایلیا ابوماضی
2- بررسی نقش استبداد در تولد شعر در ادبیات عرب با تکیه بر شعر مهجر
3- مقایسه غربت زدگی در شعر ایلیا ابو ماضی و عبدالوهاب البیاتی.
4- بررسی جنبه های شعر وطنیات ایلیا ابوماضی و نقش آن در روشنفکری عرب
5- ...