اگر به دنبال این هستید که بدانید فصل پنجم یک پایان نامه چه بخش هایی دارد راهنمای نوشتن فصل پنجم 5 پایان نامه روانشناسی را بخوانید.
عناوین موضوعات تشکیل دهنده فصل پنجم :
تقریباً تمام نویسندگان قائل به این امر هستند که فصل پنجم از یک خلاصه کلی و سپس نتیجه گیری و بحث و پیشنهادها تشکیل می شود. بر این اساس می توان گفت که بهتراست که فصل پنجم با مقدمه آغاز گردد و در آن مقدمه اشاره بسیار کوتاهی به عنوان و اهداف و فرضیات تحقیق گردد و سپس به محتوای تشکیل دهنده فصل پنجم و این که نتایج فرضیات مربوطه ذکر خواهد گردید و به بحث گذاشته خواهد شد، اشاره شود.
همین مختصر با در نظر گرفتن حالت جمع بندی ، که در قسمت نتیجه گیری به چشم می خورد، به عنوان خلاصه تحقیق کافی است . زیرا منظور از واژه خلاصه آن نیست که جملاتی که در فصول قبل شده دوباره با همان حالت در چند صفحه تکرار شود.
بعد از مقدمه ، لازم است عنوان نتیجه گیری و یا نتایج تحقیق ذکر شود و بعد از این عنوان هم عنوان بحث و بررسی ذکر شود که در این قسمت هم نتایج تحقیق به بحث گذارده می شود.
بعد از قسمت بحث و بررسی ، عنوان پیشنهادهای تحقیق ذکر گردد که در این قسمت بر اساس نتایج تحقیق و یا نتایج به بحث گذاشته تحقیق ، پیشنهادهایی از سوی محقق ارائه می گردد. لذا سیر منطقی عناوین تشکیل دهنده فصل آخر گزارش تحقیق به این صورت خواهد بود :
مقدمه ، نتیجه گیری ، بحث و بررسی ، پیشنهادهای تحقیق .
دراین حالت هر عنوان با عنوان دیگر ربط کاملاً منطقی خواهد داشت ، به طوری که ضمن آن که ذکر هر قسمت کاملا لازم است ، آوردن هر عنوان با عنوان دیگر ربط کاملاً منطقی خواهد داشت ، به طوری که ضمن آن که هر قسمت کاملاً لازم است ، آوردن هر عنوان بدون ذکر عنوان قبل آن نیز تقریبا بی معنا خواهد بود، مثلا چگونه می توان تا وقتی که نتایج تحقیق ذکر نشده ، آنها را به بحث و بررسی تحقیق ، به واسطه پیشینه مختصران بسیار کوتاه شده ، می توان دو عنوان نتیجه گیری و بحث و بررسی را به صورت نتیجه گیری ، بحث و بررسی ذکر کرد و در آن ، ابتدا به نتایج هر فرضیه یا سوال اشاره نمود و پس از آن درحد بسیار مختصری که قابل طرح است به بحث پرداخت .
از طرف دیگر، باید توجه داشت ذکر عنوان محدودیت های تحقیق در انتهای فصل آخر مناسب ترین جای ممکن است . زیرا در آخرین مراحل تحقیق است که محقق می تواند دقیقا محدودیتهایی را که با آن مواجه بوده و راه های مقابله با هر کدام را ذکر نماید، تا آن که مثلاً بخواهد آن ها را در انتهای فصل اول ذکر کند که در این حالت فقط باید به پیش بینی محدودیتهایی که ممکن است با آن ها مواجه شود بپردازد. اگرچه ذکر محدودیت های تحقیق قبل از پیشنهادها هم بلامانع است .
• محتواها و موضوعات تشکیل دهنده فصل پنجم
1-مقدمه :
همان طورکه درصفحات قبل بیان گردید فصل آخر تحقیق با مقدمه آغاز می گردد.
محتوای این مقدمه نیز بدین گونه تنظیم می شود که در آن ابتدا به صورت مختصر و کلی به مسئله تحقیق ، اهداف ، فرضیات و یا سوالات آن اشاره می گردد و سپس بدین صورت به محتوای تشکیل دهنده این فصل اشاره می شود که در ادامه ، ابتدا نتایج مربوط به فرضیات و یا به سوالات تحقیق ذکر خواهد شد و سپس آن نتایج به بحث گذارده خواهد شد و بعد براساس نتایج تحقیق ، پیشنهادهایی ارائه خواهد گردید و نهایتاً محدودیتهای تحقیق ذکر خواهد شد.
2-نتیجه گیری :
در این قسمت با توجه به فرضیات و یا سوالات تحقیق بسته به این که در تحقیق فرضیه و یا سوال ارائه شده باشد نتیجه گیری های لازم به عمل می آید. البته نتیجه گیری با توجه به اهداف پژوهشی هم امکان پذیر است ، اگر چه چندان متداول نمی باشد. نتیجه گیری براساس فرضیات و یا سوالات تحقیق نیز بدین گونه خواهد بود که در ابتدا به ترتیب هر فرضیه یاسوال به صورت مستقل و جداگانه بیان شده وسپس مراتب تایید و یا عدم تایید فرضیات کمک گرفته باشد، در این صورت به علت آماری تایید و یا عدم تایید هر فرضیه و یا سوال نیز کاملاً به اختصار اشاره خواهد شد و در غیر این صورت ، دلایل ، شواهد و استدلال هایی که در هر مورد وجود دارد، مطرح می گردد.
3- بحث و بررسی :
دراین قسمت نیز نتایج مربوط به هر سوال یا فرضیه به طور جداگانه به بحث گذاشته خواهد شد، به این صورت که با توجه به مطالب فصل دوم یعنی بررسی پیشینه تحقیق نتایج هر فرضیه یا سوال با نظریات و یا تحقیقات مشابه مورد مقایسه و سپس تشریح قرار داده خواهد شد، و دلایل نتایج خاص مربوط به هر سوال یا فرضیه و یا تایید آن تحلیل خواهد گردید. در صورتی که نتایج موید یکدیگر باشد در این حالت هم قابلیت اعتماد نتایج تحقیق جدید و هم به قابلیت اعتماد نتایج نظریات و تحقیقات قبلی افزوده خواهد گشت و حتی موارد جدید مطرح گشته در تحقیق نیز از موفقیت بالاتری برخوردار خواهند گردید. اصولاً معنای مبتنی بودن هر تحقیق بر تحقیقات و نظریات قبلی هم چیزی جز همین امر نمی باشد. از طرف دیگر اگر بعضی نتایج تحقیق خاص با نظریات وتحقیقات قبلی که خلاصه آنها در فصل دوم یعنی پیشینه تحقیق ذکر گردیده متفاوت باشد در این صورت نیز محقق تلاش می کند حتی المقدور دلایل این تفاوت ها را مورد بررسی قرار دهد. به هر صورت دلایل متعددی می تواند سبب تفاوت بین نتایج تحقیقات مختلف با عنوانهای مشابه گردد نظیر متفاوت بودن نمونه و جامعه آماری مختلف بودن سال انجام تحقیق به کار گرفتن روش های مختلف تحقیق استفاده از ابزارها و روش های گردآوری اطلاعات متفاوت برخورد با محدودیتهای مختلف و همچنین تفاوت دربعضی متغیرها نظیر سن وجنسیت مدرک تحصیلی سطح سواد وضعیت تاهل و. . . . شرح این دلایل و اعلام موضوع محقق و بیان نظرات شخصی محقق در قسمت بحث جای می گیرد. به عبارت دیگر بحث مشتمل بر ترکیب نتایج تحقیق کنونی با تحقیقات پیشین و نظرات شخصی محقق است به طوری که وی در صدد تشریح و تحلیل دلایل تایید و یا عدم تایید فرضیات خود برمی آید و اگر هم سوالات پاسخ های خاصی را در تحقیق پیدا نموده اند همت می گمارد.
4-پیشنهادهای تحقیق:
بعد از قسمت نتیچه گیری و بحث وبررسی لازم است پیشنهادهای تحقیق ذکرشود اگر چه می توان این قسمت را بعد از محدودیت های تحقیق هم مطرح ساخت . در این مورد براساس نتایج تحقیق پیشنهادهایی ازسوی محقق ارائه می گردد . زیرا قطعا اگر موضوع تحقیق اهداف و فرضیات یا سوالات آن سنجیده انتخاب و طراحی شده باشند در این صورت هر کدام از نتایج تحقیق می تواند اساس پیشنهادی باشند که کاملا می تواند برای دیگران الهام بخش و منشا استفاده فراوان باشد. از جمله بالاترین معیارهای ارزیابی تحقیق نیز میزان توجه محقق به ارائه پیشنهادهای عالمانه محققانه مفید مبتنی برنتایج تحقیق است . زیرا خوب وسنجیده بودن همین پیشنهادها است که مبین خوب وسنجیده بودن موضوع تحقیق اهداف و فرضیات یا سوالات ونتایج تحقیق می باشد . هر کدام از موارد مذکور اگر سنجیده مطرح شده باشند بدون تردید پیشنهادهایی که به نوعی ملهم از آنهاست نیز سنجیده و قابل اعتماد خواهند بود.
نکته بسیار حائز اهمیتی که دراین راستا مطرح می شود همین است که پیشنهادهای تحقیق بایستی قطعاً مبتنی بر نتایج تحقیق باشند تا آن که از قابلیت اعتماد بالایی برخوردار باشند. زیرا وقتی تحقیقی موثق باشد نتایج آن و لذا پیشنهادهای مبتنی بر آن نتایج موثق و قابل اعتماد خواهند بود و دیگران و مسولین امر می توانند با اطمینان خاطر بالایی آن هابه کار گیرند. در غیر این صورت اگر هر امری در زمینه موضوع تحقیق که فقط به نظر محقق برسدکه خوب است بدون آن که وصل به قسمتی از نتایج تحقیق باشد هرگز قابل مطرح شدن نیست زیرا حتی قبل از انجام آن تحقیق و قبل از رسیدن به نتایج خاصی در تحقیق محقق می توانست پیشنهادهای علی الظاهر زیبایی را ارائه دهد. لذا به عنوان مثال محقق زمانی می تواند به مسئولین مربوطه پیشنهاد نماید که برای حل مشکلات اقتصادی دانش آموزان اقدامات لازم را به عمل آورند که درتحقیق خود نتیجه گرفته باشد که مثلاً مشکلات اقتصادی سبب افت تحصیلی دانش آموزان می گردد یعنی آن که اگر محقق درمقابل این سوال قرار گیرد که چرا چنین پیشنهادی را ارائه نموده است بتواند با ذکر بعضی نتایج تحقیق خود دلیلی قانع کننده ارائه دهد.
لازم به تذکر است که بیان و ارائه پیشنهادها به صورت فوق جزءضروری تحقیق محسوب می شود اما بعد از ارائه این قبیل پیشنهادها می توان به ارائه پیشنهادهایی در زمینه انجام تحقیقاتی با عناوینی که در ارتباط با تحقیق انجام شده است واز جهاتی با آن عنوان متفاوتند پرداخت . در این حالت نیزمحقق بعد از انجام تحقیق خود متوجه می گردد که بر اساس نتایج تحقیقش فقدان بعضی تحقیقات محسوس است . چنین پیشنهادهایی می توانند ابعاد کاملاً مختلفی رادر برگیرند. به عنوان مثال محققی که در زمینه بررسی رفتار دینی دانش آموزان دبیرستان های شهر کرمان تحقیق کرده است پیشنهاد نماید که تحقیق در زمینه رفتاردینی دانش آموزان سایر شهرهای استان نیز صورت گیرد و سپس نتایج حاصله با کرمان مقایسه شود و یا پیشنهاد نماید که تحقیقی هم در زمینه بررسی رفتار دینی دانشجویان دانشگاه صورت گیرد و یا پیشنهاد نماید که تحقیقی در مورد بررسی نگرش دینی دانش آموزان و سپس بررسی رابطه بین رفتار و نگرش دینی دانش آموزان دبیرستان های کرمان انجام شود.
یا آن که محققی که در زمینه تاثیر روش پرسش وپاسخ در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس جامعه شناسی تحقیق کرده است پیشنهاد نمایدکه تحقیقاتی نیزدرزمینه تاثیر روش پرسش و پاسخ در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در سایر دروس انجام گیرد و یا آن که پیشنهاد نماید که تحقیقاتی نیز در زمینه تاثیر سایر روش های تدریس نظیر سخنرانی بحث گروهی و. . . . بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به عمل آید. به همین ترتیب اگر این تحقیقات در مورد مقطع دبیرستان انجام شده پیشنهاد نماید که مورد سایر مقاطع نظیر دبستان و راهنمایی و یا دانشگاه نیز تحقیقات مشابهی صورت گیرد. بنابراین پیشنهادها ممکن است جنبه اجرایی داشته باشند و به تحقیق وجهه کاربردی دهند و یا ممکن است جنبه پژوهشی داشته باشند و دراین صورت به نوعی تحقیق را در جرگه تحقیقات بنیادی واقع نمایند. اما در هر صورت هر پیشنهاد باید برخواسته از مرتبط با نتایج به دست آمده از تحقیق باشد و به شکل چون نتیجه شده است که . . . پس پیشنهاد میشود که . . . . تنظیم شود.
5-توصیه ها:
تفاوت اصلی قسمت توصیه ها با پیشنهادهای تحقیق درآن است که درقسمت پیشنهادهای تحقیق محقق موظف است با در نظر گرفتن نتایج تحقیق خود و دقیقاً مبتنی بر آنها پیشنهادهایی را ارائه نماید اما در توصیه ها محقق ازچنین قیدی رها می گردد که هر توصیه اش را فقط مبتنی بر قسمتی از نتایج تحقیق خودبیان دارد بلکه می تواند با در نظر گرفتن روح کلی حاکم برتحقیقش و تجربیات کلی که در قالب انجام آن پژوهش به دست آورده است اموری را مورد تاکید و توصیه قرار دهد و بدین ترتیب دیگران را نیز از دریافت آن توصیه ها و تجربیات محروم و بی بهره نگذارد.
6- محدودیت های تحقیق :
آخرین قسمت تشکیل دهنده فصل آخر (پنجم ) گزارش تحقیق ذکر محدودیت های تحقیق می باشد. همان طور که گفته شد ذکر این قسمت قبل از پیشنهادهای تحقیق هم مناسب است . انجام موفقیت آمیز هر تحقیق شرایط خاص خود را می طلبد که در اکثریت موارد بعضی از این شرایط فراهم نیست و حتی ممکن است به نوعی نتایج تحقیق راتحت تاثیرخود قرار دهد. لذا آگاه سازی دیگران از نوع محدودیت های تحقیق ونحوه برخورد پژوهشگر با هرکدام از آنها یکی ازوظایف محقق است . یکی از نکات قابل توجه در این مورد آن است که به طور کلی محدودیت های تحقیق به دودسته تقسیم می شوند. دسته اول محدودیت هایی هستند که کنترل آنها در دست پژوهشگر بوده وخود او به عنوان محدوده تحقیق برای خود بنا به دلایل خاصی قائل می گردد نظیر انتخاب نمونه و جامعه آماری بخصوصی در تحقیق و. . . ذکر این دسته از محدودیت ها در قسمت محدودیت های تحقیق لازم نیست زیرا محقق درقسمت توضیح نمونه و جامعه آماری و یا در قسمت ویژه کردن موضوع تحقیق و تعریف مساله می تواند به آنها اشاره کند. دسته دوم محدودیت هایی هستندکه به واسطه آن که غالباً برخاسته از متغییرهای مزاحم در تحقیق می باشند کنترل کامل ویا نسبی آنها در دست پژوهشگر نیست این نوع محدودیت ها هم ممکن است اندکی نتایج تحقیق را تحت تاثیر خود قرار دهند.
به عنوان مثال اگر محقق در مورد تاثیر آموزش های تلوزیون بر افراد و نیز اطلاعات بینندگان آن تحقیق نماید اطلاعاتی را که اشخاص از طرق دیگرکسب می نمایند می تواند به عنوان یک متغییر مزاحم و لذا یک محدودیت تحقیق به حساب آورد که بر متغییر وابسته تحقیق یعنی افزایش اطلاعات بینندگان تلوزیون و لذا نتایج تحقیق تاثیر می گذارد و محقق کار چندانی هم نمی تواند برای مقابله با آن انجام دهند. همان طور که گفته شد در بعضی موارد مقابله با محدودیت تحقیق به هیچ وجه امکان پذیر نیست و در مواردی هم ممکن است بتوان به طور نسبی با محدودیتی مقابله نمود. در صورتی که محقق اقداماتی انجام داده باشد که به طور نسبی با محدودیت های تحقیق مقابله نموده باشد در این حالت باید به آن اقدامات خود نیز اشاره کند. یکی از اشتباهات رایج پژوهشگران و دانشجویان در بیان محدودیت های تحقیق آن است که غالباً مواردی را به عنوان محدودیت ذکر می نمایند که از نظرعلمی محدودیت تحقیق محسوب نمی شوند مثلاً بعد مسافت اگر تاثیر خاصی روی متغییر وابسته تحقیق و کاملاً نتایج تحقیق نداشته باشد و فقط برای محقق مقداری دشواری ایجاد کند که مثلاً مسافت های بعید و دور را برای توزیع پرسشنامه طی نماید نمی تواند محدودیت تحقیق محسوب گردد بلکه محدودیت محقق به حساب می آید.