مفهوم اميد به زندگي با اينكه ايده ي اميد از زمان آغاز خلقت آدمي وجود داشته است، بررسي علمي آن در زندگي انسان قدمتي كوتاه دارد و دوران طفوليت خود را مي گذراند (منصوري، 1387).
تعاريف و نظريه هاي كاملاً متفاوتي از اميد وجود دارد. در قرآن و روايات معصومان (ع)، اميد به رحمت خداوند و سرانجام نيكو، از جهات گوناگون تأكيد شده است. بيمناكي افراطي از خداوند، نااميدي از رحمت الهي است كه آفت بزرگ خوف از خداوند است و از رذيلت هاي اخلاقي به شمار مي آيد. قرآن كريم، نااميدي از رحمت الهي را گمراهي مي داند و مي فرمايد: «چه كسي ـ جز گمراهان ـ از رحمت پروردگارش نوميد مي شود؟» حجر: 56.
در مسيحيت هم اميد به همراه عشق و ايمان، راعصاره اي براي داشتن زندگي خوب دانسته اند. درد و رنج، اغلب در زمان حال، به اميد اينكه در آينده اوضاع بهتر خواهد شد، تحمل مي شود. بنابراين كوشش هايمان تماماً ارزشمند هستند. اميد باعث ايجاد توانايي در عدم تأثيرپذيري از مشكلات زمان حال مي شود همچنين باعث گشودگي نسبت به فرصت هاي جديد مي گردد (اشنايدر، 2000).
محققان و متخصصان باليني نه تنها بر ضعف افراد بلكه بر قوت هايي تأكيد دارند كه رشد سلامتي را تضمين مي كند،. اميد يكي از سازه هايي است كه بعنوان شاخص توانمندي در بهزيستي مثبت افراد مورد توجه واقع شده است. اكثر تحقيقات گذشته در مورد اميد (اشنايدر و همكاران، 1997؛ وال، هيوبنر و سولدو ، 2004) رابطه آن را با متغيرهاي مهمي از قبيل حمايت اجتماعي، مشكلات رفتاري و ويژگي هاي شخصيتي نشان داده اند با اين حال پژوهش هاي مداخلاتي در اين سازه هنوز در ابتداي راه است.
طرفداران عملكرد توانايي محور در مقابل نقص محور معتقد به اين هستند كه حوزه روان-شناسي مثبت به متخصصان اين امكان را خواهد داد تا با داشتن ابزارهايي جديد مراجعان خود را از چشم انداز وسيع و كاملتري نظاره كنند. در طول تاريخ اثر اميد مورد شك و ترديد و مباحثه قرار گرفته و تعريف آن نيز دائماً ارزيابي شده و تغيير يافته است. در دهه هاي گذشته نظريه هاي تفكر اميدوارانه حول ادراك اين موضوع بوده كه اهداف دست يافتني هستند (اشنايدر، فلدمن، تيلور، اسكرودر و آدامز ، 2000).
اشنايدر سازة اميد را به عنوان فرايند تفكري تعريف مي كند كه از طريق آن افراد اهداف خود را به صورت فعال تعقيب مي-كنند. رابينسون (1983؛ به نقل از اسلامي نسب، 1373) نيز معتقد است اميد يكي از پايه هاي اصولي توازن و قدرت رواني است كه مشخص كننده ي دستارودهاي زندگي است. از نظر اشنايدر (2000)، اميد حالت انگيزشي مثبتي است كه مبتني بر پايداري و راه يابي است و محصول تعامل فرد با محيط است؛ به سخن ديگر، اميد عبارت است از: ظرفيت تصور توانايي ايجاد مسيرهايي به سمت اهداف مطلوب و تصور داشتن انگيزه براي حركت در اين مسيرها (اشنايدر، 2000).
به اعتقاد فلدمن و اشنايدر (2005)، برگزيدن هدف هاي مناسب و تلاش براي رسيدن به آن ها همان چيزي است كه مي توان به آن تفكر هدف مند يا اميد گفت. اشنايدر و همكارانش، اميد را مجموعه اي شناختي مي دانند كه مبتني بر احساس موفقيت ناشي از منابع گوناگون (تصميم هاي هدف مند) و مسيرها (شيوه ي انتخاب شده براي نيل به اهداف) است. بنابراين، اميد يا تفكر هدف مند از دو مؤلفه ي مرتبط به هم يعني «مسيرهاي تفكر» و «منابع تفكر» تشكيل شده اند. مسيرهاي تفكر انعكاس دهنده ي ظرفيت فرد براي توليد كانال هاي شناختي در رسيدن به اهدافش است و منابع تفكر عبارتند از افكاري كه افراد براي رسيدن به اهدافشان، درباره ي توانايي ها و قابليت هايشان براي عبور از مسيرهاي برگزيده، تعريف كرده اند. از طريق تركيب منابع و مسيرها مي توان به اهداف رسيد.
اگر هر كدام از اين دو عنصر شناختي وجود نداشته باشند، رسيدن به اهداف غير ممكن است (اشنايدر، 2002). اشنايدر و همكاران (2006) در تعريف ديگري، اميد را مجموعه اي ذهني مي دانند كه مبتني بر حس متقابل اراده و برنامه ريزي براي رسيدن به هدف است. از آنجا كه اميد به زندگي با نگرش ها و ساختارهاي مرتبط با زندگي در ارتباط است. هر فردي كه به زندگي اميدوار است بايد به چگونگي گذران زندگي و كيفيت آن حساس باشد و به ارتقاي كيفيت زندگي بپردازد. ارتقاي سطح كيفيت زندگي در گرو ارتقاي سطح سلامت است. ارتقاي سطح سلامت نيز به مثابه ي محور توسعه ي جوامع پذيرفته شده و با توجه به سياست هاي سازمان جهاني بهداشت هدف نهايي تمامي دولت هاست (لگلر ، 2007).
واژه "Life Expectancy" در لغت به معنی تعداد متوسط سال هایی است که یک شخص اگر شرایط مرگ و میری را که در جدول عمر مشخص شده، به کار بندد، زندگی خواهد کرد (ديكشنري جمعيت شناختي، 1985).
و در اصطلاح عبارت است از تعداد سال هایی که انتظار می رود یک فرد از یک سن تا سن دیگر زنده باقی بماند (حسيني، 1384). اميد به زندگي و اهميت جايگاه آن، براي برخوردار بودن از زندگي خوب و شاد، امري انكارناپذير است (كينگ و همكاران، 2006).
برخي از مؤلفان با توجه به يافته هاي موجود، اظهار كرده اند كه وجود اميد و احساس كردن آن در زندگي مانند كليدي است كه مي تواند قفل و گره مشكلات زندگي را باز كند و باعث شود تا افراد كنش هاي مثبتي داشته باشند (فرانكل، 1963).
فرانكل (1984) يكي از معروف ترين تعاريف اميد به زندگي را بيان كرده است، وي بر آنست هنگامي كه انسان به فعاليت هاي مورد علاقه اش مي پردازد، با ديگران ملاقات مي كند، به تماشاي آثار هنري و ادبي مي پردازد، و يا به دامان طبيعت پناه مي برد، اميد را در خود احساس مي كند. هم چنين هنگامي كه احساس مي كند وجود و هستي اش به يك منبع لايزال پيوند خورده است و خود را متكي به چهارچوب ها و تكيه گاه هاي گسترده و قابل اتكايي مانند مذهب مي داند و فلسفه اي براي زندگي كردن انتخاب كرده است زندگي را مي بيند، آن را در مي يابد و احساس مي كند. برخي از روان شناسان مانند آلپورت (1954)، مازلو (1962) و فرانكل (1972) اميد در زندگي را مهم ترين عامل مؤثر بر كنش هاي روان شناختي مثبت مي دانند. باتيستا و آلموند (1973)، زندگي همراه با اميد را فرايند باورهاي فردي مي دانند تا منبع نهايي محتواي باورها. آن ها معتقدند هر چه فرد به ارزش هاي بيش تري باور داشته و متعهد باشد، احساس مي كند زندگي اش از معناي بيش تري برخوردار است (فلدمن و اشنايدر، 2005).
به نظر باميستر (1991) هنگامي فرد مي تواند احساس كند كه از زندگي همراه با اميد برخوردار است كه چهار نياز او ارضا شده باشد:
1- هدف مند بودن جهت زندگي؛
2- احساس كارآمدي و كنترل؛
3- برخوردار بودن از مجموعه اي از ارزش ها كه بتواند به وسيله ي آن ها كنش هايش را توجيه كند؛
4- وجود يك مبناي باثبات و استوار براي داشتن نوعي حس مثبت خودارزش مندي.
