تعزیه در لغت به معنای سوگواری، همدردی، تسلیت و برپایی مراسم عزاداری بر گذشتگان است. اما در اصطلاح نوعی نمایش است که براساس قصه ها، روایت و مصائب خاندان پیامبر و به ویژه واقعه کربلا شکل گرفته است.
جزئیات بیشتر در ادامه مطلب + دانلود فایل مقاله
منابع:
دارد
نوع فایل:
Word قابل ویرایش
تعداد صفحه:
24 صفحه
کد:
34 mt
ريشه تاريخي و مذهبي تعزيه
همان گونه كه در مقدمه نيز ذكر شد تعزيه در سير زماني طولاني و بستر جامعه كم كم شكل پذيرفته است، از اولين جوشش هاي پديد آمدن آن در تاريخ ايران مي توان در كتاب كامل تاريخ بزرگ اسلام و ايران جست و جو كرد كه"عزآلدين علي بن الاثير"اين چنين آورده است:« در دهم محرم اين سال (352) معزالدوله ديلمي به مردم دستور داد كه براي حسين علي دكانهايشان را ببندند و بازارها را تعطيل كنند و خريد و فروش نكنند و نوحه بخوانند و جامعه هاي خشن و سياه بپوشند و زنان موي پريشان و روي سياه كرده و جامه چاك زده، نوحه بخوانند و در شهر بگردند و سيلي به صورت بزنند و مردم چنين كردند. سنيان به سبب زيادي شيعيان و نيز بدان سبب كه پادشاه با ايشان بود، قدرت نداشتند كه مانع اين كار شوند.»(مسکوب،1350: 88 )
از آنجا كه تعزيه از فرهنگ شيعي اسلامي و ايراني شكل گرفته است مي توان ريشه هاي آن را در تاريخ ايران قبل از اسلام نيز يافت ازجمله درآیین سوگ سیاوش که برخی از نظریه پردازان ایرانی مانند احسان یارشاطر ،بهرام بیضایی و..اشاره نموده اندواین آیین آنگونه كه "ابوبكر محمدبن جعفرالنرشخي" در تاريخ بخارا ياد كرده ا ست قدمت بسیار داشته است؛«... و اهل بخارا بركشتن سياوش سرودها را كين سياوش گويند و ابن جعفر گويد كه از اين تاريخ سه هزارسال است...» (ملک پور،1366: 11)
در مورد آغاز اجراي مراسم شبیه خواني(به شكل نمايشي آن ) ، گرچه نظرات گوناگون تاكنون عرضه شده ، اما با توجه به اسناد و مدارك كه بيشتر همان ثبت مشاهدات سياحان فرنگي باشد، مي توان چنين برداشت كرد كه مقدمات شبيه خواني در دوره صفويه فراهم آمده، نخستين تجارب در دوره ي زنديه آغاز گرديده، و بالاخره ، ساختمان كامل نمايشي آن در دوره ي قاجاريه شكل پيدا كرده است.بدون شك، مهم ترين سفرنامه اي كه در دوره ي صفويه نوشته شده متعلق به "ژان شاردن"، سياح فرانسوي است كه در فاصله سالهاي 1664 تا 1677 ميلادي دوبار به ايران سفر كرده و حاصل مشاهدات خود را به طور مفصل در سفر به ايران و هندشرقي آورده است.اما در سفرنامه مفصل شاردن، اگرچه راجع به مراسم عزاداري اشاراتي يافت مي شود، اما از اجراي مراسم "شبيه خواني" نشاني نمي يابيم. نخستين یافته ای كه از اجراي نوعي از مراسم شبيه خواني می توان یافت در دوره زنديه است که متعلق به ويليام فرانكلين است، در سال 1786ميلادي و مقارن با حكومت زنديه به ايران سفر كرده است. اين سياح انگليسي طي هشت ماه اقامت در ايران، حاصل مشاهدات خود را در سفرنامه اي تحت عنوان مشاهدات سفر از بنگال به ايران، ثبت كرده است.فرانكلين ضمن توضيح "واقعه محرم" و "فاجعه كربلا"، يكي از نخستين مدارك اجراي مراسم شبيه خواني را دراختيار ما قرار می دهد. سند اول راجع به صحنه آرايي محل اجراي مراسم است كه شبيه به صحنه آرايي هاي شبيه خواني است:« در يكي ديگر از نمايشها، بارگاه يزيد خليفه نشان داده مي شود كه برتختي زيبا نشسته و اطرافش را محافظين متعدد احاطه كرده اند و در كنار او سفير اروپايي ... قرار دارد.و سپس به دنبال اين مطلب، به ذكر مجلس عروسي قاسم جوان پرداخته كه شكل اوليه ي مراسم شبيه خواني را دارد:« يكي از مؤثرترين صحنه هايي كه به نمايش گذارده مي شود.صحنه ي عروسي قاسم جوان، پسر امام حسن(ع) و برادر زاده حسين، با دختر حسين(ع) است. اين ازدواجي كه هرگز به فرجام نمي رسد زيرا قاسم در روز هفتم محرم، در كنار رود فرات به شهادت مي رسد. در اين نمايش به پسربچه اي، لباس عروسي زنانه مي پوشانند و او را به شكل نوعروسي جوان در مي آورند. اين پسر توسط زنان خانواده كه نوحه سرائي مي كنند احاطه شده است و در اين نوحه سرائي سرنوشت دلخراش شوهر او را كه توسط بي دينان به وجود آمده است بازگو مي كنند. جدائي بين اين نو عروس و شوهرش نيز نشان داده مي شود و به هنگامي كه شوهر جوان به صحنه نبرد مي رود. زن به مءثرترين وجه، ناراحتي خود را نشان مي دهد و وقتي شوهر تركش مي كند، زن كفني به وي هديه مي كند و آن را به دور گردنش مي بندد. با نشان دادن اين صحنه، تماشاچي ها به شدت متاثر مي شوند و به شدت به شيون و زاري مي پردازند و يزيد و تمامي كساني را كه در قتل عام خاندان پيامبر دخالت داشته اند، به شديدترين وجه مورد لعن و نفرين قرار مي دهند.»( فرانكلين، 1358: 18)
