پایتَخت یا مرکز کشور، شهر اصلی یک کشور یا یک محدوده حکومتی است که غالبا از سایر شهرها بزرگ‌تر بوده و وزارت کشور و سایر نهادهای مهم حکومتی در آن واقع است.
جزئیات بیشتر در ادامه مطلب + دانلود فایل مقاله
منابع:
دارد
نوع فایل:
Word قابل ویرایش
تعداد صفحه:
31 صفحه
کد:
06 mt
انواع پایتخت ها
در مورد انواع پایتخت ها، طبقه بندی های زیادی ارائه شده است. از یک طرف، با طیفی از پایتخت های کلاسیک مانند لندن و پاریس روبرو هستیم که همواره با معماری نمایشی خود و نیز استیلای کامل آن بر سلسله مراتب شهودی در کشور مربوطه، مرکز حکومت های ملی قدرتمند و نیز مراکز قدرت های استعماری سابق بوده اند. از طرفی دیگر، دسته ای از پایتخت های نامتجانس نیز وجود دارند که هم پایتخت های مسلط و مقتدر (مانند مونته ویدئو یا جاکارتا) در کشورهای ضعیف، و هم به نسبت خیلی کم، پایتخت هایی (مانند اوتاوا و کانبرا) که دارای نقش اجرایی و اداری در کشورهای قدرتمند هستند، جزو این پایتخت ها به شمار می روند. همچنین، پایتخت های ترکیبی از عناصر و عوامل متضادی نیز وجود دارند که از جایگاه ویژه ای در بطن تاریخ و توسعۀ ملت هایشان برخوردارند، مانند برلین و واشینگتن.
در زمینۀ طبقه بندی پایتخت ها، اسکات کمبل در یک مقاله با عنوان «اهمیت ثابت پایتخت ملی در عصر جهانی» دست کم 15 معیار برای طبقه بندی پایتخت ها ارائه داده است. به اعتقاد وی، یکی از این شاخص ها مقیاس است: یعنی آمار مربوط به نفوس پایتخت (برن با جمعیت نسبتا کم در برابر مکزیکوسیتی با جمعیت انبوه)؛ آمار نفوس کشوری (پکن در برابر دوبلین)؛ و نیز وسعت جغرافیایی کشور (اوتاوا در برابر سنگاپور). به لحاظ شاخص های سیاسی نیز، در زمینه نوع حکومت ملی (استکهلم دموکراتیک در برابر ریاض امپریالیستی و بیونگیانگ کومینیستی)؛ و ساختار حکومت ملی (پاریس در فرانسه شدیدا متمرکز در برابر برن در سوئد غیر متمرکز). به لحاظ تاریخی، دوره ای که شهر به عنوان پایتخت انتخاب می شود (لندن به عنوان یک پایتخت امپریالیستی تاریخی در برابر برازیلیا به عنوان یک پایتخت مدرن)؛ و به طور نسبی، پایتخت های ابتدایی (لندن و پاریس) در برابر پایتخت های جابجا شده (بن، کانبرا، برازیلیا، نیودهلی و آنکارا) و پایتخت های سابق (کانیستانتینوپل، پترزبورگ، کلکته، فیلادلفیا، ریودوژانیرو و در حال حاضر بن). در ضمن پایتخت ها را می توان با توجه به چهرۀ اقتصادی آنها نیز شناسایی کرد: از نظر ثروت و دارایی کشور (لندن، توکیو و اشینگتن ثروتمند در برابر موگادیشو، ماپوتو و داکای فقیر)؛ پایتخت به عنوان شهر مسلط بر اقتصاد کشور (موتیویدئو، پاریس، لندن، کوپنهاگ مکزیکویستی و بانکوک) در برابر پایتخت به عنوان دومین شهر کشور (اوتاوا، بن، کانبرا، آنکارا، برن، پروتوریا، بزریل)؛ و همچنین، پایه اقتصادی شهر پایتخت (جریان سرمایه و اطلاعات جهانی در لندن و توکیو) در برابر اشتغال حکومتی (در اوتاوا و کانبرا). البته، جغرافیا نیز می تواند به عنوان یکی از شاخص های مهم در طبقه بندی پایتخت ها بکار رود: مانند پایتخت های تقسیم شده (آمستردام و هوگو در هلند؛ پروتوریا و کیپ تاون در آفریقای جنوبی؛ لاپاز و سورس در بولیوی) در مقابل پایتخت های واحد؛ یا پایتخت هایی که (رم و مادرید) در مرکز ثقل جغرافیای کشور قرار دارند در برابر پایتخت هایی که از ییک موقعیت جغرافیایی پیرامونی برخوردارند (برلین، مسکو و واشینگتن)؛ و به صورت خیلی مهم، پایتخت هایی که در نزدیکی کانون اصلی جمعیت و را های عمده ارتباطی قرار دارند (لندن، واشینگتن، پکن و توکیو) در برابر پایتخت هایی که از چنین موقعیتی برخوردار نیستند (برازیلیا و کانبرا). و در نهایت از دیدگاه فرهنگی: پایتخت های کشورهای چند زبانه (اوتاوا، برن، نیودهلی و مسکو در اتحاد جماهیر شوروی سابق) در برابر کشورهای تک زبانه (پاریس)؛ و بطور نسبی، پایتخت ها به عنوان مراکز مذهبی تاریخی (مانند رم) در برابر شهرهای سکولار (واشینگتن، اوتاوا و بن) (Campbell, 2003: 6-7).
البته، با توجه به این که، هر شهری ویژگی های خاص خود را داراست، عوامل زیادی هستند که تجزیه و تحلیل آماری مفید درباره شهرها را غیرممکن می سازند. در واقع، چون پایتخت ها نیز مانند شهرهای دیگر دستخوش تغییرات بیشماری هستند، عبارت «شهر پایتخت» شاید خود عملکرد استاندارد و تعریف شده ای ارائه دهد، اگرچه نمی توان عملکرد مشابهی را برای واژه حکومت درنظر گرفت. بنابراین، کار طبقه بندی همه پایتخت ها به سختی طبقه بندی کردن کشورها و ملت هایی است که این پایتخت ها بر آنها حکم می رانند. با وجود همه تفاوت ها، سه عامل اصلی وجود دارد که توسعه پایتخت ها را متفاوت می کند؛ این سه عامل عبارتند از: اندازه و ساختار حکومت ملی، اقتصادهای محلی و ملی و برنامه ریزی زمانی تشکیل پایتخت براساس ساخت سیاسی و توسعه اقتصادی حکومت ملت پایه. به ویژه شهرهایی که از همان ابتدای تثبیت و تحکیم حکومت ملت پایه و صنعتی شدن فرایند شهری، پایتخت بوده و از توسعه اقتصادی ملی بهره مند گشته اند. در مقابل شهرهایی که در مراحل بعدی توسعه سیاسی و اقتصادی کشور پایتخت شده اند، جزو پایتخت های جدید به حساب می آیند. البته، این زمان بندی نسبی است. سوال اصلی این است که در کدام مرحله از توسعه اقتصادی کشور، شهرهای پایتختی شکل گرفتند؟ به نظر می آید که یک پایتخت قدیمی با کارکرد امپریالیستی از یک کشور متمرکز (مانند لندن و پاریس) در مقایسه با پایتخت نوپای یک حکومت فدرالی (مانند اوتاوا، کانبرا، بن)، شهر اقتصادی قدرتمندی به شمار آید. همچنین، پایتخت های حکومت های ملت پایه نوین (مانند آلمان و ایتالیا) نسبت به پایتخت های حکومت های ملت پایه قدیمی تر (مانند فرانسه و انگلستان)، در سلسله مراتب شهری کشور خود از اقتدار و قدرت کمتری برخوردار هستند.
