بهبود شرایط زندگی، مراقبت های بهداشتی و درمانی، افزایش طول عمر و امید به زندگی پدیده سالمندی را در جوامع به دنبال داشته است(حاتمی، 1383). سالمندی فرآیندی است که با دگرگونی های عمیق در سه بعد فیزیولوژیک، روان شناختی و جامعه شناختی انسان همراه است (میراب زاده، 1387). علاوه بر سیر نزولی فرایند های زیست شناختی و افزایش کمی و کیفی استرس های دوران سالمندی، مواجهه با مرگ اجتناب ناپذیر و اضطراب همراه با آن نیز در ایجاد اختلالات روانی این دوره نقش مهمی دارند. اضطراب مرگ مشتمل بر افکار، ترس ها و هیجانات مرتبط با پایان زندگی می باشد (بلسکی ، 1999). این نوع اضطراب مفهومی چند بعدی است، در همین راستا هالتر و هالتر (1987، به نقل از فرر، والکر و استین ، 2007)، هشت بعد برای آن در نظر گرفته اند.1. هراس از فرایند مردن؛ 2. هراس از مرگ زود هنگام؛ 3. هراس از مرگ افراد مورد علاقه؛ 4. هراس بیمار گونه از مرگ؛ 5. هراس از تباهی؛ 6. هراس از بدن پس از مرگ؛ 7. هراس از ناشناخته بودن مرگ و 8. هراس از مرده. اضطراب مرگ صرفا اضطراب دور دستی نیست که در پایان راه به انتظار نشسته باشد. بلکه اضطراب نهفته ای است که به نهانگاه های احساس رخنه می کند تا جایی که گویی طعم مرگ را در همه چیز می چشیم. در اواخر عمر، سالخوردگان به مرگ می اندیشند و درباره ی آن صحبت می کنند. تغییرات جسمانی، ضعف بیشتر در برابر بیماری ها، معلولیت و از دست دادن خویشاوندان و دوستان، شواهد بیشتری برای مرگ در بزرگسالی هستند. داشتن کمی اضطراب درباره مرگ طبیعی است، اما چنان چه این اضطراب خیلی شدید باشد سازگاری کارآمد را تضعیف می کند (برک، 20001؛ ترجمه سید محمدی، 1387) و امید به زندگی را در او کم می کند و نمی گذارد همکاری موثری با محیط داشته باشد (پاشا و امینی، 1389).
امید یکی از پایه های اصولی قدرت و توازن روانی است که مشخص کننده دستاوردهای زندگی است. امید، توانایی باور یک احساس بهتر از آینده است. امید با نیروی نافذ خود، سیستم فعالیت را تحریک می کند تا سیستم بتواند تجارب نو را کسب کرده و نیروهای تازه را در ارگانیزم ایجاد نماید و در نتیجه امید، انسان را به تلاش و کوشش وا داشته و او را به سطح بالایی از عملکردهای روانی و رفتاری نزدیک می کند و امید یکی از نشانه های سلامت روان است(رابینسون، 1983؛ به نقل از پاشا و امینی، 1389). افزایش طول عمر افراد این توقع را در آنان بوجود آورده است که سال های بیشتری را در سلامت و فعالیت سپری نمایند، به نحوی که این مسئله متصدیان را بر آن داشته است تا واژه امید به زندگی را با مفهوم امیدواری به زندگی سالم "نه به مفهوم نبود بیماری بلکه به معنی زندگی بدون محدودیت عملکردی" جایگزین نمایند( احمدی علون آبادی، 1371). از نظر اسنایدر (2000) امید حالت انگیزشی مثبتی است که مبتنی بر حس پایوری و راه یابی است و محصول تعامل فرد با محیط است؛ به سخن دیگر، امید عبارت است از: ظرفیت تصور توانایی ایجاد مسیر هایی به سمت اهداف مطلوب و تصور داشتن انگیزه برای حرکت در این مسیرها. اسنایدر و همکاران (2006) در تعریف دیگری، امید را مجموعه ای ذهنی می دانند که مبتنی بر حس متقابل اراده و برنامه ریزی برای رسیدن به هدف است. مطالعات بسیاری حاکی از پیامد های منفی تنها ماندن سالمندان بوده است. برای نمونه مطالعات نشان داده است افراد سالمندی که در سرای سالمندان زندگی می کنند در مقایسه با سالمندانی که با خانواده خود زندگی می کنند از سلامت روانی (یو و لی ،2006) حرمت خود (شین و سوک ، 2012)، بهزیستی (لیم و کوئا ، 2011) و کیفیت زندگی ( لیو، زینگ، لی و وانگ ، 2013) پایین تری برخوردارند.
شماره 48
