گردشگری در قرن بیست یکم با توجه به گسترش زیر ساخت های اقتصادی، بهداشتی، امنیتی و ارتباطی به یک واقعیت اجتناب ناپذیر بدل گشته است. سفر به دیگر نقاط برای گردشگری با انگیزه های مختلف جزء ملزومات زندگی در این قرن محسوب می شود و در واقع جریانی را شکل می دهد که مرزهای ملی و بین المللی را در نوردیده و رویکردی فراتر از دولت ملت یافته است (پاپلی یزدی و سقایی، 1385).
در حال حاضر گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد روستایی و منبعی بالقوه برای تنوع بخشی به آن در راستای نیل به توسعه پایدار روستایی است. به عبارت دیگر، گردشگری روستایی به عنوان ابزاری برای دست یابی به رشد اقتصادی و اجتماعی و نیز باز آفرینی مدنظر قرار گرفته و تاکنون اقدامات متعددی در زمینه توسعه گردشگری به عنوان منبع موثر ارتقای درآمد و اشتغال زایی در نواحی روستایی انجام شده است (شارپلی ، 2002).
کنفرانس جهانی توریسم روستایی(2006)، توریسم روستایی را شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهیلات و خدمات رفاهی در نواحی روستایی می داند که امکان بهره مندی از منابع طبیعی و جازبه های طبیعت را همراه با شرکت در زندگی روستایی (کار در مزرعه و کشاورزی) فراهم می آورد(به نقل از هاشمی و حسین پور، 1389).
گردشگری روستایی به طور مشخص از دهه 1950 به بعد گسترش یافت. در آغاز در دهه های 1960 و 1970 میلادی، گردشگری از جنبه اقتصادی برای جوامعه محلی مورد توجه قرار گرفت (رضوانی و صفایی، 1384) و توسعه آن منجر به ایجاد پیامدهای مثبتی همچون افزایش درآمد خانوارهای روستایی، فروش محصولات کشاورزی، تولید و فروش صنایع دستی، تشکیل و توزیع متعادل سرمایه های عمومی در جوامعه روستایی و هم چنین افزایش کار برای زنان در سطح نواحی روستایی شد (کرمی دهکردی و کلانتری، 1390). پس از این دوره، توسعه گردشگری روستایی به عنوان ابزاری برای توسعه جوامع روستایی مطرح گردید که در این مدت صاحب نظران تلاش نموده اند تا با ارایه الگوها و روش های مختلف، نقش گردشگری را در تجدید حیات اقتصادی و اجتماعی روستا افزایش دهند (رضوانی و صفایی، 1384). انواع مختلفی از تاثیرات گردشگری وجود دارند که به طور کلی می توان آنها را به تاثیرات و پیامدهای مثبت و منفی اقتصادی و محیطی و نیز اجتماعی-فرهنگی تقسیم کرد (رضوانی و همکاران، 1390).
بیرد و همکاران (2009) اعتقاد دارد که هیچ شکلی از توسعه به اندازه گردشگری، در بردارنده، تاثیرات دوگانه نیست. براساس چنین دیدگاهی افزون بر مزایای اقتصادی، گردشگری روستایی از اثرات مثبت متعدد دیگری در سایر حوزه ها اعم از اجتماعی-فرهنگی، زیر ساختی و زیست محیطی برخوردار است که برخی از مهم ترین آنها شامل افزایش میزان تعاملات فرهنگی و جلوگیری از تضعیف و نابودی سنت ها و آداب و رسوم جوامع محلی، کمک به توزیع عادلانه امکانات و منابع در سطح روستاها و برقراری عدالت اجتماعی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و ایجاد انگیزه برای بازگشت بسیاری از روستاییان مهاجر، احیاء دانش های بومی فراموش شده، حمایت از حفظ و آبادانی فضاهای تاریخی در سطح روستا (راسق قزلباش، 1388)، کاهش فقر، بهبود سطح دسترسی و افزایش رفاه افراد، حفظ بافت های باارزش روستایی (مهدوی و همکاران، 1387) و افزایش سطح دانش آگاهی روستاییان در خصوص محیط زیست و توسعه پایدار (باتر و استفان ، 2004) می باشد. بنابراین، رشد و توسعه فعالیت گردشگری می تواند باعث بروز تغییرات عمیق در بسیاری از شاخص های عینی و ذهنی، ویژگی های کلان اقتصادی، فرهنگی و محیطی جوامع مقصد شود (اندرک ، 1995).
بدین روی گردشگری به عنوان فعالیت پایه بالقوه ای که می تواند زمینه های اصلی بهبود سطح کیفیت زندگی ساکنان محلی را فراهم آورد، اهمیت دارد. نقش گردشگری در ایجاد کیفیت زندگی مطلوب، از طریق استاندارد های بالای سطح زندگی (لیو و وار ، 1986) درآمدهای مالیاتی روز افزون، فرصت های شغلی بیشتر (پیزام ، 1982)، درآمد سرانه بالا، تنوع اقتصادی، ارتقا و بهبود سطح تسهیلات فراغتی، ارتقا کیفیت و توسعه زیر ساخت ها و خدمات عمومی در جامعه (چوی ، 2003)، تبادل فرهنگی، افزایش سطح آگاهی های مردم و گردشگران نسبت به یکدیگر (لیو و دیگران، 1987) و مانند آن قابل اندازه گیری است. با وجود این، توسعه گردشگری ممکن است اثرات منفی را نیز در پی داشته باشد که معمولا به این شکل ها در جامعه مقصد بروز می کند و سبب کاهش رفاه ساکنان می شود: تخریب منابع طبیعی و فرهنگی (چوی، 2003)، تهدید امنیت و سلامت جامعه از طریق افزایش میزان زباله و آلودگی، ازدحام و شلوغی، ترافیک سنگین و راه بندان، افزایش میزان جرم، نزاع و درگیری، افت بهداشت (چوی، 2003؛ مک کول و مارتین ، 1994) افزایش قیمت مستغلات و هزینه مسکن و زمین، افزایش هزینه زندگی (لیو و ور، 1986)؛ چوی، 2003)، زوال فرهنگ سنتی و اعتقادات و باورهای سنتی میزبان (گمپر، 1981)، کپی برداری از الگوی مصرف گردشگران و کاهش روابط و انسجام خانوادگی و اخلاقیات اجنماعی (متیسون و وال ، 1982؛ لیو و دیگران، 1987)، گسترش بیماری های اجتماعی چون گدایی، قمار، قاچاق، فحشا، تجاری شدن یا کالایی شدن فرهنگ، تجاری شدن روابط میزبان و میهمان (چوی، 2003؛ ایپ و کرومپتون ، 1993).
شماره 24
