پژوهش حاضر با هدف اثر بخشی قصه خوانی بر مهارت سازگاری اجتماعی کودکان تک فرزند پیش دبستانی تهران انجام می گیرد. طرح پژوهش نیمه آزمایشی با پس آزمون و پیش ازمون و گروه کنترل است. جامعه پژوهش کلیه کودکان پیش دبستانی تک فرزند شهر تهران را تشکیل می دهند و نمونه ای به تعداد 20 نفر بعد از ارزیابی توسط پرسشنامه سازگاری اجتماعی به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (10 نفر) گروه کنترل (10 نفر) جایگزین می شوند. و روش تجریه و تحلیل اطلاعات نیز تحلیل کواریانس خواهد بود.
2- مقدمه
2-1- مبانی نظری سازگاری اجتماعی به وضعیتی گفته می شود که افراد یا گروهها، رفتار خود را به تدریج و از روی عمد یا غیر عمد تعدیل می کنند تا آن را با فرهنگ موجود سازگار کنند، مانند رعایت عادت ها، عرف و تقلید. به عبارتی آن نوع واکنشی هایی است که شخص برای رعایت محیط اجتماعی از خود نشان می دهد و آنها را به علت هماهنگی شان با معیارها اجتماع و انطباق شان با این معیارها، اساس رفتار خود قرار می دهند(شفیع آبادی و ناصری ،1381). در حیات اجتماعی افراد متمدن، سازگاری اجتماعی حتی از پاسخ گفتن به احتیاجات بدنی مهم تر است. چنانچه کودکی احساس ناامنی کند یا دانشجویی خود را تنها حس نماید یا شخصی خود را شکست خورده بپندارد، لازم است به نحوی خود را با محیط سازش دهد. فرق اساسی بین سازگاری فیزیولوژیکی و اجتماعی ان است که در طی جریان اول، تنها یک راه برای برقرار کردن تعادل از دست رفته وجود دارد، حال انکه در جریان دوم عدم برقراری تعادل با وجود ناراحتی و پریشانی شخص باعث مرگ او نمی شود، ولی دائما انسان با آن دست به گریبان است. مثلا شخص گرسنه چنانچه غذا به او نرسد فوت می کند، ولی شخصی که احتیاج به محبت دارد با داشتن زندگی پر رنج به حیات خود ادامه می دهد (شفیع آبادی و ناصری ،1381).
سازگاری از دیدگاه شناختی
از دیدگاه شناختی، انسان سازگار به کسی اطلاق می شود که توانایی و قدرت پردازش صحیح اطلاعات را دارد و چون قادر به چنین کاری است، یک نظام ارزشی واقع بینانه برای خود تنظیم می کند تا تحت تاثیر نوسانات روانی دردناک و اختلاف با دیگران دچار آسیب نشود. این روند به او کمک می کند تا به احساس بهتری دست یابد، اما پردازش اطلاعات مبتنی بر این فرض است که شناخت صحیح در مجموعه ای از مراحل، قابل تحلیل است، مراحلی که هریک بازنمای یک هستی فرضی است و در طی آن برخی عملیات منحصر به فرد و مشخص بر روی اطلاعات ورودی انجام می گیرد. از آنجا که یک فرد سازگار باید در همه اجزای پردازش اطلاعات توانایی عمل کردن به شیوه ای سالم را داشته باشد تا از خطاهای شناختی که پایه و اساس ناسازگاری اند مبرا بماند، این مرحله تحلیلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است (وظیفه شناس، 1380). سازگاری از دیدگاه رفتاری سازگاری به معنای تطبیق و انطباق دادن با محیط است و به ان دسته از پاسخ ها موجود زنده اشاره دارد که باعث سازگاری موثر و هماهنگی او با موقعیتی می شود که در آن قرار گرفته است.
سازگاری از نظر علوم رفتاری عبارتند از:
1. عمل برقراری رابطه رضایت بخش میان خود و محیط،
2. عمل پذیرش رفتار و کردار مناسب و موافق با محیط و تغییرات محیطی
3. سازگاری موجود زنده با تغییرات درونی و بیرونی (شفیع آبادی و ناصری ،1381).
قصه گویی استفاده از قصه درمـانی در روان درمـانی کـودکان با کار ریچارد گاردنر در 1971 شروع شد. وی از فن قصه‌گویی متقابل استفاده کرد. در ایـن فن از کودک خواسته می‌شود قصه‌ای دارای آغاز، میانه و پایان بگوید. سپس درمانگر موضوعات روان تحلیل‌گرانه مرتبط با مسائل کودک را انتخاب می‌کند و در قصه‌ای مـشابه قصه کـودک بـه کار می‌برد و آن را برای کودک بیان می‌کند. در این قصه، درمانگر راه‌حلهای سالم‌تر و کـاملتری را بـرای رویارویی با مشکلات ارائه می‌کند(آرد ،2004 ).
شواهد پژوهشی نشان می‌دهند که قصه درمانی هم در موقعیتهای فردی و هم در موقعیتهای گروهی قابل اجراست(برای نمونه مورفی-شیجمانسو ،2000). از نظر گروه سنی مناسب برای قـصه درمـانی، پژوهش نـشان می‌دهد که هم بزرگسالان و هم کـودکان مـی‌توانند از روش قـصه درمانی بهره‌مند شوند(برای نمونه اشنایدر و داب ،2005).
با وجود این،شاید بتوان گفت که به دلیل شرایط خاص دوره کودک، از نظر تواناییهای شناختی، کودکان می‌توانند از روش قصه‌درمانی استفاده بـیشتری کـنند. در واقـع مجاورت و نزدیکی کودکان به رویدادهای مهم بین فردی در زنـدگی روزمـره و غوطه‌ور بودن آنها در جنبه‌های حسی و عینی تجربه‌ها موجب می‌شود که این رویدادها نفوذ قوی‌ترین در قصه‌ها زندگی آنها داشته باشند(ترد ،1992).
شماره 43
