نوشتاری که به یک موضوع خاص بپردازد، از گذشته های دور مرسوم بوده است؛ اما مقاله نویسی به عنوان یک نوع ادبی و علمی و حرفه ای با اصول و ضوابط خاص مربوط به قرن های اخیر است.
«اولین بار مونتنی به صورت رسمس مقاله نویسی را مرسوم کرد و در سال 1580، essays را نوشت».
در قرن شانزدهم فرانسیس بیکن در انگلستان مقاله نویسی را رواج داد. (شمیسا، 1383)
گسترش مجلات، بستر مناسبی برای رشد و تکامل مقاله نویسی به وجود آورد. میل محققان، دانشجویان و مردم به فهمیدن مطالبی تقریبا مختصر اما در محدوده ی خاص با روش علمی و نتایج قابل استناد شاید بیش از هر چیزی در این راستا تاثیر داشته است.
در ایران مقاله به فصلی از کتاب یا آغاز آن کتاب اطلاق می شده است و اصطلاح مقالات را برای کتاب هایی به کار می برده اند که در آنها گفتار های کوتاه بزرگان گردآوری می شده اند؛ از جمله: مقالات شمس تبریزی، مقالات مولانا و ... و به نوشته هایی که به یک موضوع خاص اختصاص می یافت و جنبه علمی داشت، رساله می گفتند. (فتوحی، 1385)
در ایران نیز با رواج مجلات و روزنامه ها، بخصوص در دوران مشروطه، مقاله نویسی نیز رایج شد.
نویسندگان مطبوعات به دلیل شرایط زمانه در راستای اندیشه های مشروطیت با زبانی ساده و به دور از عربی مآبی در روزنامه ها مطالب خود را عرضه می کردند.
با رواج بیشتر مجلات و تخصصی شدن آنها، اندک اندک مطالبی تخصصی تر و علمی تر در قالب مقاله منتشر شد. مجله هایی مانند کاوه، بهار، دانشکده، ارمغان از مهمترین مجلاتی بودند که به رشد مقاله نویسی کمک کردند (آرین پور، 1351).
به دلیل اهمیت مقاله و گسترش مجلات، امروزه از حیث درجه علمی و نوآوری مطالب و ...، مجلات در گروه های مختلفی تقسیم بندی می شوند و هر یک مقالاتی را چاپ می کنند که بر اساس معیار های علمی و پژوهشی آنها باشد.
با گسترش شاخه های علمی و تخصصی شدن مطالات و ضرورت انتشار یافته های پژوهشی جدید، مقاله های پژوهشی روز به روز در دنیای آکادمیک امروز نقش جدی تری پیدا می کنند.
می توان گفت در زمان حاضر مقاله به عنوان یگانه رسانه ی معتبر مراکز علمی بدل شده است و هر مقاله پژوهشی حکم یک واحد تحقیق دانشگاهی را دارد و توان پژوهشی دانشگاه ها و ارزش کار محققان را بر اساس میزان انتشار مقاله های پژوهشی آنها می سنجد (فتوحی، 1385).